Van oudsher kent Zeeland veel immigranten. Sommigen kwamen hier met een vooropgezet plan, maar velen ook op de bonnefooi.
Veel mensen verbleven vanwege hun werk tijdelijk in Zeeland. Denk bijvoorbeeld aan soldaten, kooplieden, schippers en seizoenarbeiders in de landbouw. Een aantal van hen bleef in Zeeland vanwege gunstige omstandigheden, een huwelijk of omdat ze hier ziek werden, gewond raakten en soms overleden. Omdat deze personen niet georganiseerd de provincie binnenkwamen en vaak helemaal niet de intentie hadden te blijven, zijn ze vaak moeilijk te traceren. Dit geldt niet voor vreemdelingen die in groepen naar Zeeland kwamen en daar bijvoorbeeld eigen kerkgenootschappen oprichtten of zich op andere manieren onderscheidden van de plaatselijke bevolking.
Vreemde familienamen
Veel Zeeuwen hebben hun wortels in het buitenland en dat is soms goed aan de familienaam te zien. Sommige familienamen lijken vanzelfsprekend Zeeuws, maar toch zijn deze in de loop van de tijd vernederlandst of ‘verzeeuwst’. Bijvoorbeeld de familienaam Risseeuw, de meest uitgebreide Zeeuws‑Vlaamse immigrantenfamilie. Deze familienaam van stamvader Pieter werd ooit ook geschreven als Roceeuw, Rosseel en Rossieu. De naam van de familie zal oorspronkelijk Rousseau of iets dergelijks zijn geweest, en Risseeuw betekent dus hetzelfde als de Nederlandse naam ‘de Roode’. Een ander voorbeeld is de Westkappelse familienaam Heit of Heijt. Machiel Heit (1748‑1835) kwam als paardendokter uit Duitsland naar Zeeland en oefende vanaf 1777 zijn praktijk uit in Westkapelle, waar zijn nageslacht bleef wonen.
Immigranten in bronnen
Natuurlijk komen immigranten voor in de gebruikelijke bronnen zoals notaris‑ en rechtbankarchieven, maar daarmee is niet de datum van aankomst en vestiging vast te stellen.
Voor gegevens over de 16e tot en met de 18e eeuw kunnen de lidmatenregisters van de protestantse kerken, de poorterboeken en de registers van de armenzorg helpen. Helaas zijn deze vaak niet volledig bewaard gebleven.
Voor de 19e en 20e eeuw zijn de bevolkingsregisters en persoonskaarten een nuttige bron omdat daarin herkomst of bestemming vermeld staan. Van circa 1870 tot 1940 kende het bevolkingsregister ook enkele speciale registraties voor groepen die vaak van woonplaats wisselden, bijvoorbeeld dienstboden en schippers.
Literatuur
- M. Schrover, Bronnen betreffende de registratie van vreemdelingen in Nederland in de negentiende en twintigste eeuw. Broncommentaren 5 (Den Haag 2002)
- A. Cottaar, J. Lucassen, L. Lucassen, Van over de grens. Gids voor lokaal historisch onderzoek naar immigratie in Nederland. Cahiers voor Regionale Geschiedenis en Cultuur 1 (Utrecht 1998)
- J. Lucassen, R. Penninx, Nieuwkomers, nakomelingen, Nederlanders. Immigranten in Nederland 1550‑1993 (Amsterdam 1994).