Om te kunnen trouwen moesten bruidegom en bruid enkele bewijsstukken inleveren bij de ambtenaar van de burgerlijke stand, de huwelijksbijlagen of huwelijkse bijlagen genoemd.
De huwelijksbijlagen bestaan vooral uit afschriften van verschillende akten die informatie over het bruidspaar geven. De bijlagen zijn geordend op gemeente, jaar en aktenummer van het huwelijk.
Vooral de oudste huwelijksbijlagen zijn belangrijk bij onderzoek omdat het vaak afschriften zijn van akten van vòòr de invoering van de burgerlijke stand.
In tegenstelling tot de huwelijksakten, die in duplo zijn opgemaakt, zijn de bijlagen in enkelvoud aanwezig.
De volgende stukken kunnen als huwelijksbijlagen worden aangetroffen:
Afschrift van de doop‑ of geboorteakte
Aanstaande echtgenoten die voor de invoering van de burgerlijke stand in 1796/1811 waren geboren, leverden een afschrift van hun doopinschrijving in. Dat gold ook wanneer een aanstaand echtgenoot in het buitenland was geboren.
Als het doopregister verloren was gegaan, werd door de vrederechter of de kantonrechter een akte van bekendheid van geboorte of notoriteit opgemaakt. Hierbij legde een aantal familieleden of bekenden bij de notaris of de vrederechter een beëdigde verklaring af over de identiteit van de bruid of bruidegom en zo mogelijk over geboortedatum, geboorteplaats en ouders.
Verklaring van toestemming
De aanstaande echtgenoten hadden tot de leeftijd van 30 jaar toestemming van hun ouders nodig om te mogen trouwen. Als de ouders niet bij de plechtigheid aanwezig waren, werd een schriftelijke toestemming ingeleverd. Waren de ouders overleden, dan moesten afschriften van de overlijdensakten, soms zelfs van de grootouders worden overlegd.
Militiebewijs
Tot 1911 diende de bruidegom een bewijs in te leveren dat hij aan zijn militaire verplichtingen had voldaan, was vrijgesteld of was uitgeloot. In de bijlagen tot 1861 is ook zijn signalement opgenomen.
Bewijs van onvermogen
Dit werd verstrekt als bruidegom en bruid niet in staat waren de kosten verbonden aan de huwelijkssluiting te betalen.
Raadplegen
De huwelijksbijlagen werden in Nederland in principe tot en met 1932 integraal bewaard. De bestaande Zeeuwse huwelijksbijlagen over de periode 1811-1942 worden bewaard in het Zeeuws Archief.
Helaas zijn in Zeeland niet alle huwelijksbijlagen bewaard gebleven. Van Noord‑ en Zuid‑Beveland en Oost‑Zeeuws‑Vlaanderen zijn vrijwel alle bijlagen van vóór 1877 vernietigd.
De huwelijksbijlagen over de periode 1933-1985 zijn vernietigd, met uitzondering van:
- in het buitenland opgemaakte stukken, inclusief de voormalige Nederlandse koloniën (Nederlands Indië, Nederlandse Antillen en Suriname)
- de medische verklaringen dat een van degenen die toestemming tot een huwelijk moet geven, niet in staat is zijn of haar wil te verklaren – circulaire van 18 januari 1988 van het Ministerie van Justitie (HDORR-1437/88).
De bijlagen vanaf 1943 zijn nog in beheer bij de Rechtbank Zeeland-West-Brabant te Breda.
Scans
De huwelijksbijlagen tot en met 1922 zijn in de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw verfilmd; van deze films zijn nu scans gemaakt. Van de latere jaren zijn de originele bijlagen gescand.
De scans zijn aangehangen bij de vermelding van een huwelijk. Je kan dus, naast de scans van de huwelijksakte, in één oogopslag zien of de huwelijksbijlagen van het betreffende huwelijk bewaard zijn gebleven én de informatie hieruit verkrijgen.
Let er wel op dat van de scans van de huwelijksbijlagen geen koppeling is gemaakt tussen de vermelding en de bijbehorende scan(s). De scans van het betreffende huwelijk zijn makkelijk terug te vinden omdat ook het voorblad met het aktejaar en het aktenummer zijn opgenomen.