Als bron voor genealogisch of historisch onderzoek zijn de akten van de burgerlijke stand onmisbaar; ze zijn de objectieve weergave van persoonlijke gebeurtenissen van lief & leed.
De Nederlandse burgerlijke stand is een bevolkingsregistratie en werd ingevoerd na de Franse Revolutie. Overal waar de Franse keizer Napoleon Bonaparte aan de macht kwam werd de burgerlijke stand ingevoerd. Het betekende dat de gegevens van iedere inwoner op een gestandaardiseerde wijze werden vastgelegd. Geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden worden sindsdien in het gemeentehuis bijgehouden, in de registers van de burgerlijke stand.
Invoering vanaf 1796 òf 1811
De invoering van de burgerlijke stand begon in het zuiden van het land. In Zeeland was dat in Zeeuws-Vlaanderen op 22 september 1796 en in Vlissingen op 1 april 1808. De overige delen van Nederland volgden op 1 januari 1811.
De akten van de burgerlijke stand werden per gemeente ingeschreven in afzonderlijke, vastbladige ‑ en al gauw voorgedrukte ‑ registers. Dit deed men om te voorkomen dat ermee geknoeid kon worden.
De geboorte‑, huwelijks‑ en overlijdensakten zijn elk jaar in een nieuw register opnieuw vanaf nummer één doorlopend genummerd. De andersoortige akten die achterin de registers waren opgenomen, werden opnieuw genummerd. Denk aan erkenning van kinderen, echtscheiding en levenloos geborenen.
Openbaar ja/nee
De openbaarheid van de akten van de burgerlijke stand is beperkt. Registers met akten van recente datum kunnen in verband met privacybescherming van levende personen niet worden ingezien. De openbaarheidstermijnen voor akten van geboorte, huwelijk en overlijden zijn respectievelijk 100, 75 en 50 jaar.
De openbare Zeeuwse akten van de burgerlijke stand zijn online te raadplegen via Zeeuwen Gezocht, de personendatabase van het Zeeuws Archief met meer dan 8 miljoen persoonsgegevens. De originele akten worden in de studiezaal niet langer ter inzage gegeven om gebruiksschade te voorkomen.
Online raadplegen
Akten van de burgerlijke stand
Zoek direct naar personen in akten van de burgerlijke stand in Zeeuwen Gezocht, de personendatabase van het Zeeuws Archief.
www.zeeuwengezocht.nlVia Zeeuwen Gezocht zijn scans beschikbaar van alle openbare akten van de Zeeuwse burgerlijke stand.
Gegevens uit niet‑openbare registers van de burgerlijke stand zijn in veel gevallen tegen betaling te verkrijgen bij de secretarie van de betreffende gemeente.
Veranderende gemeentegrenzen
In de akten van de burgelijke stand kun je namen van gemeenten aantreffen die in de loop van de tijd zijn samengevoegd of gesplitst. In de zoekgids Gemeentegrenzen Zeeland in kaart vind je per (huidige) gemeente een opsomming van alle steden, dorpen, buurtschappen en gehuchten die behoren tot die gemeente. Voorts wordt een overzicht gegeven van alle archiefdiensten in Zeeland.
Nauwkeurigheid van akten
Over het algemeen is de nauwkeurigheid van de akten van de burgerlijke stand groot. Een uitzondering vormen de vroege overlijdensakten van de burgerlijke stand.
De achternaam lag weliswaar officieel vast, maar met de spelling ging men in de praktijk niet altijd even nauwkeurig om. Vooral in de eerste decennia van de burgerlijke stand kunt u een familienaam nog met allerlei spellingswijzen in de akten tegenkomen.
Fouten in akten kwamen vaak aan het licht bij een huwelijk of als men ingeschreven werd ten behoeve van de dienstplicht. Met behulp van kanttekeningen in de marge werden onregelmatigheden gecorrigeerd.
Voorbeeld
Neeltje Maliepaard overlijdt 29 juni 1849 op 65‑jarige leeftijd in Sirjansland, gemeente Oosterland. In de verschillende akten van de burgerlijke stand, waarin zij wordt genoemd in haar rol als echtgenote en moeder, wordt haar naam op zeven verschillende manieren gespeld: Malipaard, Malijpaard, Maliepaard, Malpart, Malipart, Malipert en Malpaard.
In tweevoud opgemaakt
De registers van geboorten, huwelijken en overlijden worden in tweevoud opgemaakt. Eén exemplaar blijft bij de betreffende gemeente, het andere exemplaar en de in enkelvoud opgemaakte huwelijksbijlagen gaan naar de rechtbank van het arrondissement, waartoe de gemeente behoort.
Het exemplaar dat bij de gemeente berust, gaat meestal na:
- 50 jaar bij overlijden
- 75 jaar bij huwelijken en echtscheidingen
- 100 jaar bij geboorten
naar het gemeentearchief.
De exemplaren bij de arrondissementsrechtbank worden na bovengenoemde termijnen overgebracht naar het regionaal historisch centrum in de provinciehoofdstad. In Zeeland is dat het Zeeuws Archief. De registers van de burgerlijke stand zijn dus zowel bij de gemeenten als bij het Zeeuws Archief te raadplegen.
