Water over Westkapelle

“Op mijn zeventiende had ik al een fototoestel. Dat was nog zo’n ouderwets plat toestel. Tijdens de oorlogsjaren was fotograferen niet toegestaan, maar dat platte ding droeg ik altijd in de schort van mijn klederdracht. De Duitsers zagen ons toch niet voor vol aan en als er niemand keek schoot ik stiekem een plaatje.” Dat vertelde Neeltje Flipse-Roelse in een interview in de Provinciale Zeeuwse Courant in 1987. Zij fotografeerde de Tweede Wereldoorlog, de inundatie en de wederopbouw van Westkapelle.

Neeltje Flipse-Roelse (1921-2008) woonde bijna haar leven lang in Westkapelle. Van haar ouders kreeg zij al op jonge leeftijd een fototoestel. Daarmee legde Neeltje het leven achter de Westkappelse zeedijk vast. Ze fotografeerde het leven van alledag, ook tijdens de Duitse bezetting (1940-1944), de daarop volgende inundatie en de lange jaren van wederopbouw.

Vanachter de rokken vastgelegd

Vanuit haar zolderraam aan de Zuidstraat in Westkapelle maakte ze in 1940 foto’s van de eerste Duitse militairen en in 1942 foto’s van de evacuatie van bejaarde inwoners naar Brabant. Met dank aan de klederdracht wist ze de bezetter ook buitenshuis in beeld te vangen. De camera droeg ze in de schort van de klederdracht.

Water over Westkapelle

Bombardementen in oktober 1944 op de zeedijk bij Westkapelle en drie andere Walcherse zeedijken luidden de bevrijding in. Zeewater stroomde binnen totdat circa 80% van Walcheren onder water stond. De onderwaterzetting hielp de geallieerden bij het veroveren van het eiland – een voorwaarde voor het vrijmaken van de Westerschelde voor scheepvaartverkeer op Antwerpen. De geallieerde invasie begon 1 november 1944 en 8 november was heel Walcheren bevrijd.

Neeltje fotografeerde de gevolgen van de oorlogshandelingen voor Westkapelle; de verwoestingen aan de dijk en het dorp en de gevolgen voor het leven van mens, dier en natuur.

Na de bevrijding evacueerden veel inwoners, terwijl de achterblijvers leerden leven met het water. Zeeland was wel bevrijd maar de Nederlandse gebieden boven de grote rivieren bleven nog zes maanden bezet. Tot die tijd, en ook nog na de bevrijding, was er amper materieel en materiaal beschikbaar om de dijkgaten te dichten.

Dichten van de dijk

Het dichten van de gaten was moeilijk en nam veel tijd. Eb en vloed sleten de gaten uit. Het gat in de dijk bij Westkapelle was in juni 1945 circa 600 meter breed. De grootste gepeilde diepte bedroeg 17,60 meter onder NAP. Een jaar na het bombardement van de Westkappelse zeedijk van 3 oktober 1944 werd het gat in die dijk 12 oktober 1945 gedicht.

Neeltje fotografeerde het water en het leven met het water. Bunkerwoningen vervingen verwoeste huizen. Leden van het koninklijk huis bezochten het dorp. Het dichten van de dijk bracht Neeltje van dichtbij in beeld, van het afzinken van caissons tot de werkers aan de dijk. Ze maakte de reportage op verzoek van het gemeentebestuur van Westkapelle en kreeg een officieel document dat haar toegang gaf tot voor het publiek niet of moeilijk bereikbare locaties.

Wederopbouw

Na de droogmaking kwam de wederopbouw. Barakken als noodwoningen, nieuwe huizen, infrastructuur en natuur. Van rijtjeswoning tot boomplantdag; Neeltje was erbij en legde de gebeurtenissen vast.

Neeltje Flipse-Roelse’s oorlogsfoto’s

Neeltje Flipse-Roelse (1921-2008) was documentaire-fotograaf en heeft een indrukwekkend oeuvre nagelaten. Haar foto’s van de Duitse bezetting van Westkapelle passen in het werk van bekende fotografen, die onder de naam ‘De Ondergedoken Kamera’ de Tweede Wereldoorlog visueel documenteerden. Daarnaast maakte ze foto’s voor persoonsbewijzen; ze heeft menig inwoner van Westkapelle geportretteerd.

Aan fotomateriaal had ze geen gebrek. Op de zolder van haar ouderlijk huis had ze een doka (donkere kamer), waar ze haar films ontwikkelde en foto’s afdrukte. Nieuwe filmrolletjes kreeg ze na de bevrijding van een beroepsfotograaf, in ruil voor het gebruik van haar camera bij het bezoek van prinses Juliana aan Westkapelle en daarna voor gebruik van haar negatieven.

Neeltje was autodidact, pas op latere leeftijd heeft zij haar werk gepubliceerd. Een collectie van meer dan 600 fotonegatieven wordt beheerd door het Zeeuws Archief. De auteursrechten berusten bij de eigenaar, de Stichting Dijk- en Oorlogsmuseum Polderhuis te Westkapelle.