Niet de pas opgerichte VVV Middelburg, maar twee liefhebbers van muziek stonden aan de wieg van een populair dagje uit naar Walcheren. Nieuwe verbindingen maakten het vermaak aan het einde van de negentiende eeuw mogelijk.
Vakanties waren aanvankelijk alleen weggelegd voor de ‘happy few’, de gegoede middenklasse maakte dagtochten. Dat gebeurde meestal op zondag, de enige dag waarop niet gewerkt hoefde te worden. Ook Walcheren was populair onder deze ‘plezierreizigers’.
Eind negentiende eeuw kwam de Belgische spoorwegmaatschappij ‘Mechelen-Terneuzen’ met een speciale aanbieding in de zomermaanden. De vooruitstrevende onderneming bood dagkaarten aan tegen half tarief, inclusief een paardentram van het treinstation naar de haven in Terneuzen en een bootdienst over de Westerschelde naar Vlissingen.
De aanbieding werd aan de man gebracht met modern reclamedrukwerk en dat zorgde voor veel drukte. Op sommige zondagen kwamen zelfs twee- tot driehonderd dagjestoeristen naar Walcheren. Toch was dit succesvolle initiatief niet genomen door de vervoerders, maar door twee enthousiaste particulieren.
Zeeuwse uitgever en tekenaar
In 1892 werd voor de dagtocht de kleurige reclameplaat ‘Excursion à l’île de Walcheren’ uitgebracht. De plaat werd uitgegeven door een Middelburgse ondernemer. Marinus Samuel de Zeeuw (1842-1905) was boekdrukker, eigenaar van een advertentiebureau en uitgever van het Zeeuwsch Dagblad. Ook het ontwerp was van een Middelburger. Cornelis Johannes Wilhelmus Nuijs (1854-1941) was tekenleraar aan de Rijkskweekschool.
Het affiche bevat de treintijden – een reiziger die om 6.55 uur in Brussel opstapte, bereikte Vlissingen om 11.15 uur – en de mogelijkheden voor een uitstapje op Walcheren:
- Het badstrand van Vlissingen
- Een reis per trein, boot of tram naar Middelburg, met:
- De tuin van het Schuttershof – voor concerten
- Wandeling rondom de stad – “Aan alle vreemdelingen wordt deze bekoorlijke wandeling, die vele schilderachtige gezichten aanbiedt, ten ernstigste aanbevolen”, aldus de Gids door Walcheren, editie 1892.
- Het stadhuis – bezichtiging van de oudheidkundige verzamelingen
- De abdijtoren Lange Jan – beklimming van de toren
Belgische coördinator dienstregeling
Uitgever De Zeeuw was bovendien muziekliefhebber en organiseerde concerten van Belgische muziekgezelschappen in Middelburg. Dat deed hij samen met Charles Stevens, als ‘chef de mouvement’ verantwoordelijk voor de dienstregeling van de spoorwegmaatschappij Mechelen-Terneuzen.
Een voorbeeld is het muziekfestival in het weekend van 15 en 16 augustus 1891 waarbij zang-, fanfare- en harmoniegezelschappen optraden in de tuin van het Schuttershof in Middelburg. Honderden deelnemers en hun aanhang bezochten het Walcheren. Zo gaf de 180 leden tellende zangvereniging L’Orpheon Royale uit Brussel op zaterdag een optreden, waarna de deelnemers op zondag een rijtoer over het eiland maakten.
Provinciale Stoombootdiensten
Het Zeeuws Archief beheert het Archief Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland (PSD) 1842-1991. Gegevens over dagjestoeristen zijn te vinden in de ingekomen stukken van het hierin opgenomen Archief van de Commissie van Toezicht en het Archief van de directeur.
www.zeeuwsarchief.nl
Op zondag arriveerden gezelschappen van arbeiders; de fanfare- en harmoniegezelschappen Concordia uit Thisselt en Harmonie des etablissements de Couillet uit Henegouwen. De tuin van het Schuttershof was overvol, maar niet met inwoners: “het waren echter meestal pleizierreizigers, de Middelburgers waren slechts in heel gering aantal opgekomen”, schreef een verslaggever van de Middelburgsche Courant. “Zou het hun dezen zomer soms wat al te druk loopen?”
Volksverhuizingen
Decennia later herinnerde H.J.G. Hartman, oud-voorzitter van de VVV Middelburg, zich Charles Stevens als organisator van de “formeele volksverhuizingen”. Ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van de VVV gaf Hartman een interview. Over de treinreis die hij vanuit Brussel met een gezelschap van muzikanten maakte vertelde hij aan de verslaggever.
Ik herinner me, dat ik op zondagmorgen om zes uur in een hotel op de Place Rogier te Brussel gewekt werd door fanfaregeschetter op de straat. Dit werd veroorzaakt door muziekgezelschappen uit de Borinage, die ook al om een uur of vier hunne woonplaats hadden verlaten, te Brussel marcheerden van de Gare du Midi naar de Gare du Nord, daar werden ingeladen in extra-treinen naar Neuzen, welke plaats alweder spelende doorgetrokken werd, om vervolgens per provinciale boot te worden overgebracht naar Vlissingen, vanwaar ten slotte Middelburg bereikt werd, hetzij per spoor hetzij te voet tot de Keersluis en verder per stoomtram. Te Middelburg werden dan concerten gegevens. Die zondagvermakelijkheden waren niet naar den zin van vele Middelburgers.
— Middelburgsche Courant, 2 mei 1932
Ook na de oprichting van de VVV Middelburg in 1892 bleef de organisatie van de dagtochten vanuit België in particuliere handen. De VVV moest zelfs oppassen niet al te openlijk de komst van de muziekgezelschappen te omarmen, aldus Hartman, anders zou de Middelburgse publieke opinie zich tegen de jonge vereniging kunnen keren.