Luxe boekbanden waren de specialiteit van Swenonius Mandelgreen, een beroemde Zeeuwse boekbinder uit de 18e eeuw. In 1755 maakte hij een bijzondere band voor een redevoering van een pientere 14-jarige jongen.
Swenonius Mandelgreen werd geboren in Uppsala, Zweden, en werkte van 1736 tot aan zijn overlijden in 1758 in Middelburg. In Zweden leerde hij het vak van boekbinder, waaronder het bestempelen van boekbanden in goud. De hier afgebeelde boekband maakte hij in Middelburg.
De roodmarokijnen boekband is in goud gestempeld met een lintenpatroon, dat gedeeltelijk met zwart is ingevuld, en met bloemen en planten. Centraal is het familiewapen van Van Borssele van der Hooge afgebeeld en in de hoeken bevinden zich cupido’s die pijlen afschieten op een vliegend hart met de woorden: In de Hoop. Mandelgreen gebruikte als schutbladen paarse stijfselverfpapieren met een blinddruk van een houtblok.
Pientere 14-jarige jongen
De band bevat een redevoering over de geschiedenis en de verdiensten van het Zeeuwse geslacht Van Borssele. De tekst werd in 1755 in het Latijn uitgesproken door een pientere 14-jarige jongen, Jona Willem te Water, die er zijn begunstiger, Jan van Borssele, mee bedankte. De redevoering is opgedragen aan de echtgenote van Jan van Borssele, Anna Margaretha Elisabeth Coninck.
Jan van Borssele
Jan van Borssele (1707-1784) was een invloedrijke man. Hij vertegenwoordigde de stadhouder, prins Willem IV van Oranje, als Eerste Edele van Zeeland. Die functie gaf hem stemrecht namens de stand van de Ridderschap in de Staten van Zeeland, binnen de Admiraliteit van Zeeland en in het College van Walcheren. Bovendien had hij het recht om talloze benoemingen te verrichten.
Succesvolle student
Dankzij de financiële steun van Van Borssele kon de 14-jarige Jona in Utrecht gaan studeren. En met succes, want Jona Willem te Water zou het brengen tot hoogleraar in de godgeleerdheid en de kerkelijke geschiedenis te Leiden.
Waarschijnlijk heeft Jona’s vader, de Axelse predikant Willem te Water, de redevoering grotendeels samengesteld. Hij was het ook die de Nederlandse vertaling maakte en er aantekeningen bijvoegde. (De tekst is te lezen via GoogleBooks.)
Luxe band
Het boekblok werd gedrukt bij Pieter Gillissen te Middelburg in 1755. Jan van Borssele zal Mandelgreen de opdracht hebben gegeven een aantal exemplaren van een speciale, luxe band te voorzien. In het Zeeuws Archief bevinden zich in het archief van de Familie Van Borssele van der Hooge meerdere boekblokken en daarvan hebben er twee een luxe band, waaronder het exemplaar dat hier is afgebeeld.
Boekbinder, uitgever en veilinghouder
Mandelgreen was boekbinder, maar daarnaast ook drukker/uitgever en veilinghouder. Hij woonde met zijn gezin aan de Markt in Middelburg. In 1758 startte hij samen met de drukkers A.L. Callenfels en L. Taillefert de uitgave van de Middelburgsche Courant. De eerste krant verscheen 26 april van dat jaar. Vierenhalve maand later, op 10 september overleed Swenonius Mandelgreen.
Swenonius Mandelgreen (?-1758), boekband, 1755, rood marokijn met stempelwerk in goud, afmetingen: 27,1×21,2 cm, 35 blz.
Redenvoering ter eere, en over de verdiensten des doorluchtigen geslachts van Borssele, uitgesprooken te Vlissingen door Jona Willem te Water; uit het Latyn vertaelt, en met aenteekeningen verrykt door Willem te Water (Middelburg: Pieter Gillissen 1755). Archief familie Van Borssele van der Hooge, inv. nr 145 en 145a.
Literatuur
- Storm van Leeuwen, J., Een unieke boekband door Sueno[n]ius Mandelgreen, in: Nehalennia 55 (1984)
- Storm van Leeuwen, J., De achttiende eeuw: hoogtij van fraai Middelburgs bindwerk, in: Goud en velijn. Middelburgse boekbanden van de 17de tot de 19de eeuw (Middelburg 1992)