De belevenissen van Jacob Hendrik Schorer zijn niet los te zien van de nationale en internationale gebeurtenissen in de tweede helft van de achttiende en begin negentiende eeuw. Schorer moest tijdens zijn ambtelijke loopbaan vele heersers dienen.
Hieronder volgt een chronologisch overzicht van de levensloop van Jacob Hendrik Schorer, geplaatst in een kader van nationale en internationale gebeurtenissen.
1581-1795. Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
In 1747 eindigt het tweede stadhouderloze tijdperk met de benoeming van stadhouder Willem IV, waartoe Zeeland als eerste het initiatief neemt. Willem IV kan veel macht naar zich toetrekken. De republiek krijgt daardoor trekken van een constitutionele monarchie. Willem IV overlijdt onverwachts in 1751. Zijn zoon Willem V (1748-1806) is dan drie jaar oud. Aangezien het stadhouderschap inmiddels erfelijk is verklaard, wordt zijn moeder, Anna van Hannover (1709-1759) regentes tot haar overlijden, waarna de Duitse hertog van Brunswijk (1718-1788) ‘besturend voogd’ wordt tot Willems meerderjarigheid in 1766. Willem V huwt en sticht een gezin. In het geheim benoemt Willem V de hertog tot raadsman waardoor voor hem alles bij het oude blijft. Als de benoeming wordt ontdekt wordt de hertog van zijn consulentschap ontheven en het stadhouderlijk gezin moet in 1785 Den Haag verlaten.
1760. Op 5 februari 1760 wordt Jacob Hendrik Schorer in Middelburg geboren. Zijn ouders zijn mr. Johan Guilelmus Schorer (1733-1783), Gecommitteerde Raad en Raad der Admiraliteyt, en Anna Henriëtte, barones de Perponcher de Maisonneuve (1736-1768).
1780. Op 20 maart promoveert J.H. Schorer in Utrecht tot doctor in de rechten.
1780-1784. Tijdens de Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog steunt de republiek de kolonisten door handel naar de voormalige Engelse koloniën te stimuleren. Dit leidt uiteindelijk in 1780 tot de vierde Engelse Oorlog. De republiek wordt verslagen en verliest zijn machtspositie in Europa.
1781. Op 18 maart begint Jacob Hendrik Schorer zijn politieke loopbaan als tweede pensionaris van de stad Middelburg.
1782-1787. Door de vernedering tijdens de vierde Engelse oorlog, de economische achteruitgang, de uit Frankrijk overgewaaide Verlichtingsideeën en de successen van de Amerikaanse revolutie ontstaat rond 1782 een patriottische hervormingsbeweging. De patriotten bepleiten democratisering van het bestuur en een einde aan het absolutisme van de falende stadhouder Willem V. Tegenover hen staan de Oranjegezinden, die achter Willem V staan. De spanningen tussen beide groepen groeit. Vormen van oproer tussen patriotten en orangisten komen overal voor, ook in Zeeland. In 1787 plunderen Oranjegezinden huizen van patriotten, zoals in Middelburg, Goes en in Vlissingen waar het huis van de vermogende Nicolaas Cornelis Lambrechtsen (1752-1823), een goede vriend van Jacob Hendrik Schorer, het moet ontgelden.
1785-1814. Schorer is directeur van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen.
1786-1794. Jacob Hendrik Schorer is eerste pensionaris van Middelburg.
1786. Van 18 juni – 25 juli 1786 brengt het stadhouderlijk gezin een bezoek aan Zeeland. Ook Middelburg wordt aangedaan. Stadspensionaris Schorer houdt een toespraak tot Willem V.
NB. Dezelfde toespraak is ook gehouden op 1 september 1930, door J.C. Schorer bij een historische optocht in Middelburg!
1786. Op 2 september huwt Jacob Hendrik Schorer met Johanna Cornelia Thibaut (1766-1788). Uit dit huwelijk wordt een dochter geboren.
1787. De Pruisische koning Frederik Willem II, zwager van stadhouder Willem V, valt in 1787 de republiek binnen. Ondanks de gewapende patriottistische vrijkorpsen is er vrijwel geen verzet tegen de Pruisische troepen. De rust keert weer, de kopstukken van de patriotten vluchten naar Frankrijk en de stadhouder keert na anderhalf jaar met zijn gezin terug naar Den Haag.
1788. Op 6 augustus overlijdt J.H. Schorers echtgenote Johanna Cornelia Thibaut.
1788-1792. Jacob Hendrik Schorer is afgevaardigde voor Zeeland ter Staten-Generaal.
1789-1795. De Franse Revolutie. De Franse monarchie wordt afgeschaft en de Eerste Franse Republiek wordt opgericht.
1791. Op 20 januari wordt J.H. Schorer pensionaris van Middelburg, ontvanger van de 200ste penning der Oost-Indische Actien kamer Zeeland.
1793. Franse soldaten trekken de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden binnen. De campagne leidt niet tot succes. De Fransen blijven steken bij Geertruidenberg. De oorlog trekt aan Zeeland voorbij, langs de randen: Bergen op Zoom, Steenbergen, Zundert.
1793. J.H. Schorer houdt in een almanak van 1793 een dagboek bij over de gebeurtenissen ten tijde van de Franse revolutie, zoals hij die vanuit Zeeland waarneemt. Lees de transcriptie van de pagina’s in de afbeelding in het overzicht van transcripties bij de expositie, p. 6.
1794. J.H. Schorer en J. van den Houten zijn Gecommitteerden wegens Zeeland, tot de zaaken der O.I. Compagnie. Zij brengen 6 maart 1794 aan de Staten van Zeeland een missive uit over de Oost-Indische Compagnie.
1794. Op 6 mei 1794 huwt Jacob Hendrik Schorer met Johanna Maria van den Brande (1773-1828). Uit dit huwelijk worden twee zonen, van wie er een jong sterft, en zes dochters geboren. Ter gelegenheid van hun huwelijk schreef Jan Willem van Sonsbeeck de cantate De Huwelijks-avond.
1794. Johanna Maria Schorer-van den Brande erft de buitenplaats Toornvliet.
1795. De Fransen onder leiding van generaal Pichegru vallen opnieuw binnen, geholpen door het Bataafs Legioen, bestaande uit uitgeweken Nederlandse patriotten. Ditmaal blijven ze. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden houdt op te bestaan. Erfstadhouder Willem V vlucht met zijn zoon naar Engeland. De Bataafse Republiek wordt ingesteld.
1795-1801. Bataafse Republiek
De Bataafse Republiek wordt gevormd naar het model van de Franse Republiek, maar veranderingen worden relatief vreedzaam en traag doorgevoerd. Overal worden de prinsgezinde bestuurders verzocht op te stappen. Het omvormen van de decentrale structuur van de oude republiek naar een meer gecentraliseerde regering is niet eenvoudig. De eerste Nationale vergadering (volksvertegenwoordiging) komt op 1 maart 1796 bijeen. De trage besluitvorming leidt tot enkele staatsgrepen in 1798. Uiteindelijk ontstaat de gewenste centraal geleide staat. In Zeeland staat men aanvankelijk positief tegenover de omwenteling, maar de twijfel slaat al snel toe. Als het in de Staten-Generaal gaat om het inleveren van soevereine macht werken de Zeeuwse afgevaardigden het langst tegen.
1795-1802. Na de Bataafse omwenteling wordt J.H. Schorer ambteloos burger. In verschillende functies zet hij zich in als belangenbehartiger van Zeeland en met name van Middelburg.
1795. Jacob Hendrik Schorer wordt benoemd tot lid van een onderhandelingscommissie die in Breskens een afzonderlijke capitulatie voor Zeeland sluit met generaal Michaud. Daarbij wordt de inlijving van Walcheren bij Frankrijk voorkomen.
1798. Jacob Hendrik Schorer laat de buitenplaats Toornvliet aanpassen en de tuin in landschappelijke stijl aanleggen.
1799. J.H. Schorer wordt benoemd tot voorzitter van de Commissie van den Eeredienst der Hervormde Gemeente.
1799-1814. De voormalige republiek krijgt een departementale indeling, die in de loop der tijd regelmatig wordt aangepast. 1799-1801: Departement van de Schelde en Maas: Zeeland (zonder het huidige Zeeuws-Vlaanderen, dat hoorde vanaf 1795 bij het departement Schelde) en westen van Noord-Brabant. 1801-1810: departement Zeeland: Zeeland (zonder het huidige Zeeuws-Vlaanderen). 1810-1814: Monden van de Schelde – Bouches-de-l’Escaut: Zeeland zonder het huidige Zeeuws-Vlaanderen (ingesteld op 15 mei 1810), waaraan ook Walcheren weer werd toegevoegd nadat het tijdelijk was ondergebracht bij het departement Schelde. Vanaf 1811 viel de hele voormalige republiek onder Frans bestuur.
1801-1806. Bataafs Gemenebest
Een grondwetswijziging in 1801 luidt het einde in van de Bataafse Republiek. De deling der machten wordt doorgevoerd: de vertegenwoordiging wordt wetgevend, de uitvoering het Staatsbewind bestaande uit 12 personen, de rechterlijke macht wordt onafhankelijk. De staat gaat verder onder de naam Bataafs Gemenebest. In 1805 besluit Napoleon Bonaparte het Staatsbewind te vervangen door een eenhoofdig bewind. Rutger Jan Schimmelpenninck wordt benoemd tot Staatsraad met de titel raadpensionaris. In 1805 is het Franse geduld met de patriotten op; Ze zijn niet volgzaam en snel genoeg in het instellen en uitvoeren van de richtlijnen uit Parijs. Napoleon dwingt Schimmelpenninck af te treden en stelt het Koninkrijk Holland in. Hij benoemt broer Lodewijk Napoleon tot koning.
1802-1808. Jacob Hendrik Schorer is lid van de stedelijke raad van Middelburg.
1803-1806. J.H. Schorer is thesaurier van Middelburg.
1803-1808. Jacob Hendrik Schorer is president van de stedelijke raad van Middelburg.
1804-1805. J.H. Schorer is president van de Commissie tot zaken van de Nederduitsche Armen te Middelburg.
1806-1810. Koninkrijk Holland
Lodewijk Napoleon profileert zich als een zeer ‘Hollandse’ koning. Hij probeert de Nederlandse belangen te dienen door bijvoorbeeld het leger te verkleinen in plaats van te vergroten. Dienstplicht voert hij met tegenzin uit.
1806-1809. J.H. Schorer wordt door koning Lodewijk Napoleon benoemd tot staatsraad in buitengewone dienst bij de sectie Koophandel en Koloniën. Hij bekleedt die functie van 16 juli 1806 tot 1 januari 1809.
1807. Vanaf 17 oktober is Jacob Hendrik Schorer president van de kiesvergadering in het departement Zeeland.
1807. J.H. Schorer wordt door koning Lodewijk benoemd tot Ridder der Orde van de Unie.
1808. (omstreeks) J.H. Schorer wordt gecommitteerde van de stads-wisselbank.
1808-1810. Jacob Hendrik Schorer is van 20 januari 1808-5 december 1810 burgemeester van Middelburg. Vanaf 22 oktober 1810 heeft zijn functie de naam ‘maire’.
1809. (omstreeks) J.H. Schorer wordt directeur van de Sociëteit der geoctroyeerde zaagmolens.
1809. Op 16 mei brengt koning Lodewijk Napoleon een bezoek aan Middelburg. Burgemeester Schorer houdt een toespraak en organiseert een ontvangst in zijn statige woning ‘De Commanderij’ (later ‘Van de Perrehuis’) achter de Oude Kerk, het latere Hofplein.
1809-1810. Van 28 juli 1809 tot en met 6 december 1810 houdt Jacob Hendrik Schorer een dagboek bij. Dit dagboek is gepubliceerd door W.D. de Bruine in Archief 1963 van het Zeeuws Genootschap der Wetenschappen. p. i-viii, 1-207. Het is onder meer in te zien in de studiezaal van het Zeeuws Archief. Scans van het originele dagboek zijn te lezen bij het verhaal Jacob Hendrik Schorer, bestuurder.
1809. Op 30 juli vindt een Engelse invasie op Walcheren plaats. Onder leiding van generaal lord Chatham verovert een 40.000 koppig leger in korte tijd Walcheren en Zuid-Beveland. Alleen Vlissingen houdt stand en wordt pas ingenomen na een zwaar bombardement. Na een mislukte poging om Antwerpen te veroveren vertrekt een groot deel van de Britten weer naar Engeland. Het achtergebleven garnizoen valt grotendeels ten prooi aan de ‘Zeeuwse koortsen’.
1810-1813. Geannexeerd door het Eerste Franse Keizerrijk
Uit onvrede over zijn broer voegt Napoleon Brabant en Zeeland bij Frankrijk. Enkele maanden later volgt de rest van Nederland. Zeeland (zonder het huidige Zeeuws-Vlaanderen) valt vanaf 15 mei 1810 onder het departement Monden van de Schelde – Bouches-de-l’Escaut, waaraan na het vertrek van de Engelsen ook Walcheren weer werd toegevoegd.
1810. Keizer Napoleon brengt van 9-13 mei 1810 een inspectiebezoek aan Zeeland. Daarbij ontmoet hij enkele malen burgemeester Schorer. Van deze ontmoetingen doet J.H. Schorer in zijn dagboek uitgebreid verslag en er zijn enkele brieven en toespraken bewaard gebleven: de toespraak bij de aankomst, een brief ter verdediging, een toespraak bij een audiëntie, een promemorie brief, en de toespraak bij het vertrek.
1810. Napoleon benoemt J.H. Schorer tot maire van Middelburg. Schorer krijgt op zijn verzoek op 22 oktober 1810 ontslag als maire van Middelburg, officieel vanwege gezondheidsredenen, maar in werkelijkheid omdat hij zich niet kan verenigingen met door Napoleon opgelegde dwangmaatregelen.
1810. J.H. Schorer wordt benoemd tot Lid van het Conseil-General (Algemene of Generale Raad).
1811. Keizer Napoleon bezoekt Nederland en doet ook Zeeland aan.
1811. Napoleon vaardigt een decreet uit waarbij iedereen verplicht wordt een vaste achternaam aan te nemen. De burgerlijke stand wordt voor heel Nederland ingevoerd.
1812. Op 8 augustus wordt Jacob Hendrik Schorer lid van het college van Twaalf commissarissen in de Algemeene Vergadering van de Polder Walcheren (namens Middelburg).
1812. J.H. Schorer wordt door Napoleon Bonaparte benoemd tot Ridder van de Reunie.
1813. Gijzeling in Vlissingen. In december 1813 worden Jacob Hendrik Schorer en enkele andere notabelen door de Fransen naar Vlissingen ontboden en aldaar in gijzeling genomen. Er wordt gedreigd dat de gijzelaars naar Rijssel zullen worden afgevoerd. Schorer houdt ook hiervan een dagboek bij. En hij schrijft in die periode ook enkele brieven om zijn en de algemene zaak te bepleiten. Overigens mag hij tijdens de gijzelingsperiode wel binnen de stad wandelen en bezoek van zijn familie ontvangen. Na ongeveer een maand mag Schorer weer terugkeren naar Middelburg. Gelukkig blijft de “scherpe bedreiginge van wegvoeringe naar Rijssel” zonder gevolg. Lees de transcriptie van de eerste brief (Vlissingen, 6 december 1813, aan de ‘maire’ van Middelburg) die Schorer schreef tijdens zijn gijzeling in het overzicht van transcripties bij de expositie, p. 11.
1813 -1815. Soeverein Vorstendom der Verenigde Nederlanden
De overwinnaars van Napoleon bewerkstelligen een staatkundige herinrichting van Europa. Bij het Congres van Wenen worden de nieuwe grenzen in Europa vastgesteld. De Noordelijke Nederlanden van de republiek worden een monarchie. Op 21 november 1813 wordt het Vorstendom der Verenigde Nederlanden uitgeroepen. De naar Engeland uitgeweken Oranje-erfprins Willem Frederik wordt gevraagd om koning te worden. Hij zet op 30 november 1813 voet aan wal op het strand bij Scheveningen en ontvangt op 2 december 1813 de titel Soeverein Vorst. Op 29 maart 1814 wordt de grondwet goedgekeurd.
Op 11 april 1814 doet Napoleon afstand van de troon, maar kort na zijn ontsnapping uit Elba wordt het Keizerrijk hersteld. Napoleon wordt op 18 juni 1815 definitief verslagen tijdens de slag bij Waterloo.
1814. J.H. Schorer is griffier van de Centrale Directie van het eiland Walcheren.
1814. Jacob Hendrik Schorer is Commissaris-Generaal van Zeeland van januari-16 mei.
1814. Op 29 maart wordt het huidige grondgebied (zonder het huidige Zeeuws-Vlaanderen) van de provincie Zeeland voor het eerst onder één bestuur samengevoegd. Op 19 juli 1814 wordt het besluit van kracht dat Staats-Vlaanderen bij Zeeland wordt gevoegd. Vanaf dan heet het gebied Zeeuws-Vlaanderen. Koning Willem I bekrachtigt het besluit een dag later met zijn handtekening en sindsdien maakt Zeeuws-Vlaanderen deel uit van het huidige grondgebied van de provincie Zeeland.
1814-1817. Jacob Hendrik Schorer is Gouverneur des Konings in de provincie Zeeland van 16 mei 1814-18 september 1817. Bij de ‘opening der Staten Provintiaal’ spreekt Schorer op 19 september 1814 de leden toe. Ook bij de installatie van het gedeputeerd bestuur op 17 oktober 1814 houdt hij een toespraak.
1814. J.H. Schorer wordt op 28 augustus lid van de Ridderschap van Zeeland. De Ridderschap was in 1795 opgeheven, maar werd in 1814 in ere hersteld en in 1850 weer opgeheven. In 2004 is de Ridderschap van Zeeland heropgericht. De akte van bewijs van erkenning van J.H. Schorer als edele van Zeeland dateert van 1 oktober 1816. Deze akte op perkament, voorzien van het grootzegel van koning Willem I, bevindt zich in het familie-archief Schorer, dat berust in het Zeeuws Archief.
1814-1822. Jacob Hendrik Schorer is directeur van het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen
1815-1830. Verenigd Koninkrijk der Nederlanden
Frankrijk moet België en Luxemburg afstaan. België wordt gevoegd bij de Noordelijke Nederlanden. Op 16 maart 1815 neemt de vorst de titel koning der Nederlanden aan. Hij is ook Groothertog van Luxemburg. De eenwording van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden wordt gevierd op 21 september 1815 in Brussel.
1815. J.H. Schorer wordt benoemd tot president van een commissie die belast wordt met de zorg voor het graven van een nieuwe haven.
1815. Op 29 juni ‘doet’ de Gouverneur van Zeeland, Jacob Hendrik Schorer, ‘het eerste spit’ voor het graven van een Nieuwe Haven, het nieuwe havenkanaal van Middelburg naar Veere.
1816. Jacob Hendrik Schorer en zijn nakomelingen krijgen een rang onder de Nederlandse adel. Zij mogen de titel jonkheer of jonkvrouw voeren. Lees de transcriptie van de tekst van de adelsakte in het overzicht van transcripties bij de expositie, p. 4.
1816. Tijdens de jaarlijkse vergadering van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden op 3 juli 1816 werd J.H. Schorer gekozen tot lid. Na zijn overlijden wordt een levensbeschrijving van hem opgenomen in het jaarboek van 1822.
1816-1819. J.H. Schorer is lid van het College van Curatoren van de Leidse universiteit.
1817. Vanwege Schorer’s slechte gezondheid wordt het ambt van Gouverneur van Zeeland vanaf 16 juli 1817 waargenomen door zijn schoonzoon en opvolger H.J. van Doorn van Westcapelle. Daardoor kan J.H. Schorer ook niet aanwezig zijn bij de opening van het nieuwe havenkanaal van Middelburg naar Veere, waarvoor hij zich zo had beijverd. Koning Willem I opent het havenkanaal op 9 augustus 1817.
1817. J.H. Schorer wordt door koning Willem I benoemd tot Commandeur der Ridder-Orde van den Nederlandschen Leeuw.
1817. Wegens gezondheidsredenen wordt J.H. Schorer op 18 september eervol ontslag verleend als Gouverneur van Zeeland.
1822. Op 19 januari overlijdt Jacob Hendrik Schorer in Middelburg. Te zijner nagedachtenis wordt een lofrede gepubliceerd.
1830-heden. Koninkrijk der Nederlanden
In 1830 scheidt België zich af van het koninkrijk en een deel van het Groothertogdom Luxemburg gaat tot 1890 verder als zelfstandige staat in een personele unie met Nederland. Het deel van Limburg dat bij Nederland blijft krijgt tot 1867 dezelfde staat als Luxemburg. Vanaf dat jaar wordt Limburg een gewone provincie van Nederland
Verantwoording
Voor dit overzicht is onder meer gebruik gemaakt van gegevens die Jean van der Rijst, een van de vrijwilligers van het Zeeuws Archief die archiefstukken uit het familiearchief Schorer heeft getranscribeerd, bijeen gebracht heeft.