Zeeuws Archief in tv-serie over slavenhandel

Het Zeeuws Archief heeft meegewerkt aan de 6-delige televisieserie ‘Het Zwarte Verleden van Zeeland’ van Omroep Zeeland. De serie vertelt met archiefstukken het verhaal van de trans-Atlantische slavenhandel en de rol van Zeeland daarin. De eerste aflevering wordt donderdag 27 mei 2021 uitgezonden op televisie. Alle afleveringen zijn ook online te bekijken.

Met ‘Het Zwarte Verleden van Zeeland’ geeft Omroep Zeeland aandacht aan een donkere bladzijde uit de geschiedenis van Zeeland. Nederlanders kochten en verkochten gedurende de 16e tot en met de 19e eeuw circa 600.000 tot slaaf gemaakte Afrikanen. Ongeveer de helft van hen werd verhandeld door Zeeuwen. De Middelburgse Commercie Compagnie (MCC) kocht in de 18e eeuw ruim 31.000 slaafgemaakten. Het Zeeuwse Archief bewaart en beheert het archief van de MCC.

Televisie & online

Omroep Zeeland zendt de serie ‘Het Zwarte Verleden van Zeeland’ uit op televisie en heeft de afleveringen ook online beschikbaar gesteld. De uitzendingen zijn op onderstaande data om 17.13 uur en wordt later op de avond herhaald. Uitzendschema inclusief links naar YouTube:

• 27 mei 2021, afl. 1: Het archief van de MCC
• 3 juni, afl. 2: De reis van Zeeland naar Afrika
• 10 juni, afl. 3: Het leven aan boord van een slavenschip
• 17 juni, afl. 4: De aankomst in Zuid-Amerika
• 24 juni, afl. 5: Het economische belang van de slavenhandel
• 1 juli, afl. 6: Daden van verzet

De serie ‘Het Zwarte Verleden van Zeeland’ bestaat uit 6 afleveringen van 7:30 min. Een zevende, extra aflevering is alleen via YouTube te bekijken. Deze behandelt de bijzondere verzetsdaad aan boord van het schip de Vigilantie.
De serie is in november en december 2020 geproduceerd in opdracht van Omroep Zeeland door Joska Zinkweg, Zand & Zink. Het camerawerk is van Sebastiaan Hoekman, Hoekman Brothers.

Zeeuws bedrijf kocht ruim 31.000 Afrikanen

De handel in Afrikanen was onderdeel van de zogenaamde trans-Atlantische slavenhandel, ook wel driehoekshandel genoemd. Hierin reedden Europese handelaren schepen uit naar de kust van West-Afrika. De schepen waren geladen met handelsgoederen die aan de Afrikaanse kust werden geruild tegen mensen. Op deze wijze kocht de Middelburgse Commercie Compagnie in de 18e eeuw ruim 31.000 tot slaaf gemaakte Afrikanen.

Mannen, vrouwen, jongens, meisjes en baby’s werden getransporteerd over de Atlantische Oceaan en in Amerika verkocht aan handelaren en eigenaren van plantages. In geval van de MCC werden de Afrikanen verkocht in Suriname, Guyana, Curaçao en Sint Eustatius. De schepen keerden terug in Europa met aan boord de producten van de plantages zoals suiker, koffie, cacao en tabak.

Archiefstukken stille getuigen

In de televisieserie wordt aan de hand van archiefstukken – in de rol van stille getuigen – het verhaal van de slavenhandel verteld. In beeld en aan het woord komen Gerhard de Kok, onderzoeker en auteur van ‘Walcherse ketens’, Hannie Kool-Blokland, directeur van het Zeeuws Archief, Ad Tramper, archivaris, en Roosanne Goudbeek, archiefmedewerker en webcoördinator.
De serie belicht verschillende kanten van de slavenhandel: de Middelburgse Commercie Compagnie, de Zeeuwse economie, de heenreis en aankoop van mensen, de omstandigheden aan boord, de verkoop van mensen en het leven op de plantage, het verzet van de slaafgemaakten.

De zesde aflevering wordt uitgezonden op donderdag 1 juli 2021, de dag waarop jaarlijks Keti Koti wordt gevierd. Keti Koti is een Surinaamse feestdag ter viering van de afschaffing van de slavernij. De naam stamt uit het Sranantongo en betekent Ketenen Gebroken.

Het zwarte perspectief

Hoewel de mensenhandel in het archief van MCC minutieus is vastgelegd, blijven er veel vragen onbeantwoord. Het archief van de MCC is een financiële administratie van een handelsarchief. Dat betekent dat alleen zaken die belangrijk waren voor de boekhouding werden vastgelegd. De tot slaaf gemaakte Afrikanen blijven daardoor anoniem; hun namen, hun geboorteplaatsen, leeftijden en familieverbanden werden niet geregistreerd.

Desalniettemin leveren de archiefstukken veel informatie over de wijze waarop zij werden gekocht en verkocht en het leven aan boord. Het archief van de MCC geeft daardoor een indringend beeld van de omstandigheden waarin de tot slaaf gemaakte Afrikanen zich bevonden en de manieren waarop zij zich hiertegen verzetten.

Wereldwijd uniek

Het archief van de Middelburgse Commercie Compagnie is wereldwijd uniek. In 2011 kreeg het archief een plaats in UNESCO’s Memory of the World Register, de werelderfgoedlijst voor documentaire werken.

Het Zeeuws Archief heeft het complete MCC-archief gedigitaliseerd; sinds 2015 is het online raadpleegbaar. Om aandacht te vragen voor dit unieke werelderfgoed maakte het Zeeuws Archief een website over de reis van het schip de Eenigheid uit 1761-1763 en op Google Arts & Culture de online expositie ‘Handelaar in slaven’.