De Vereniging Rembrandt heeft vandaag, 28 april 2025, de nalatenschap van kunstenaar Jim Frater (1887-1969) geschonken aan het Zeeuws Archief in Middelburg. Het gaat om meer dan duizend werken op papier. Frater werkte documentair en heeft veel Zeeuwse onderwerpen vastgelegd, zoals het landschap van de Manteling in Domburg, stadsgezichten op Middelburg, maar ook een gebeurtenis als de sloop van WOII-bunkers aan de kust.
De nalatenschap van Jim Frater maakte deel uit van een groter geheel. In 2024 heeft de Vereniging Rembrandt een omvangrijke nalatenschap van het echtpaar Brouwer-van Visvliet ontvangen. Daarin bevond zich naast het werk van Frater een groot aantal kunstwerken en objecten van toegepaste kunst, waaronder een verzameling 20e-eeuwse keramiek.
De Vereniging Rembrandt heeft de museale voorwerpen waar mogelijk ondergebracht bij passende musea. Zo ontving het Zeeuws Museum een 17e- of 18e-eeuws Middelburgs geldkistje en kreeg het Marie Tak van Poortvliet Museum Domburg onder andere de schildersezel van Jim Frater en enkele stukken keramiek van de Zeeuwse keramist Leen Quist. De collectie van het Kunstmuseum Den Haag werd verrijkt met werken van Jacoba van Heemskerk en Maurits Cornelis Escher.
Werken op papier
Vanwege de aard, omvang en de Zeeuwse herkomst van de nalatenschap van kunstenaar Jim Frater heeft de Vereniging Rembrandt het Zeeuws Archief benaderd. Het gaat om meer dan duizend werken op papier: gouaches, aquarellen en potlood-, pen- en krijttekeningen, en daarnaast om een grote hoeveelheid foto’s die een beeld geven van de families van vaders- en moederszijde vanaf 1860.
Voor de conservering van deze werken op papier kreeg het Zeeuws Archief een bijdrage vanuit het Van der Klaauw Fonds van de Vereniging Rembrandt, dat is bedoeld om pas afgestudeerde restauratoren kunstwerken op papier of op aanverwante dragers te laten restaureren en/of onderzoek te laten verrichten naar de materiële staat van deze werken. Voor de archieven en collecties van het Zeeuws Archief is de kunstenaarsnalatenschap een betekenisvolle aanwinst. Het Zeeuws Archief is verguld met de schenking en de financiële bijdrage voor conservering.
Jim Frater
James William Frater (1887-1969) werd geboren in Vlissingen als zoon van een Schotse predikant. Zijn vader Arthur Wellesley Frater werd in 1847 beroepen bij de Engelse gemeente in Middelburg en Vlissingen. Hij trouwde met Mary Julia Carp, dochter van zijn voorganger bij de Engelse gemeente. Het echtpaar kreeg drie kinderen waarvan James ‘Jim’ de oudste was.
Het gezin verhuisde van Vlissingen naar Middelburg en woonde daar tot 1901, het jaar waarin predikant Arthur Frater werd beroepen in Kortrijk (Courtrai) in België. De zomers bracht het gezin door in Domburg, vanaf 1915 in hun huis ‘Glen Fair’, de tweede villa gebouwd in het villawijkje van de kustplaats. Tijdens de Eerste Wereldoorlog woonde de familie het jaar rond in Domburg.
De eerste tekenlessen kreeg Jim Frater van C.J.W. Nuijs (1854-1941), tekenleraar in Middelburg. Ook volgde hij in de winter cursussen aan de Academie in Brussel en aan de Académie Julian in Parijs. Daarnaast kreeg hij les van kunstenaar Ferdinand Hart-Nibbrig (1866-1915). In de zomer werkte Frater in Domburg, samen met kunstenaars als Jan Toorop (1858-1928) en Piet Mondriaan (1872-1944).
In tegenstelling tot veel tijdgenoten die de nieuwe kunstbeweging volgden, bleef Frater figuratief en documentair werken. Zelf zei hij daarover in een zeldzaam interview ter gelegenheid van zijn 75-jarige verjaardag in de Provinciaal Zeeuwse Courant in 1962: “De driehoeken en de vierkanten lagen mij niet zo goed”. Over de invloeden die weldegelijk in zijn werk zijn aan te wijzen, verklaarde hij bescheiden: “De mannen van toen waren sterke karakters, je nam er ongemerkt altijd wel wat van over”. Jim Frater vestigde zich in 1937 in Baarn, maar bleef zijn leven lang de zomers in Domburg doorbrengen.
Bewerking
Het Zeeuws Archief gaat de nalatenschap conserveren, beschrijven en online publiceren. Onder conservering wordt de materiële verzorging van de kunstwerken op papier verstaan. Deze bestaat onder andere uit het verwijderen van vuil en schimmelresidu, de controle op schimmel en het verpakken in zuurvrije omslagen en dozen. Alle werken krijgen beschrijvingen, evenals de persoonlijke archiefstukken van de kunstenaar en zijn familie. Voorts zal een deel van de collectie worden gedigitaliseerd. De scans worden bij de beschrijvingen gepubliceerd in de inventaris die via de website van het Zeeuws Archief te raadplegen zal zijn.
Vereniging Rembrandt
De Vereniging Rembrandt geeft Nederlandse musea al sinds 1883 onmisbare steun bij de aankoop van topkunst, zodat iedereen daar blijvend van kan genieten. Ook helpt zij bij restauraties en onderzoek. Zij kan dit werk doen dankzij de vrijgevigheid en betrokkenheid van haar leden. Daar krijgen ze ook iets voor terug: vrije toegang tot meer dan 125 musea in Nederland, drie keer per jaar een inspirerend kunstmagazine en uitnodigingen voor kunstevenementen. De Vereniging Rembrandt is onafhankelijk, overkoepelend en beschikt over brede expertise.
- Vloten, F. van, Nieuw Licht! Jan Toorop en de Domburgsche tentoonstellingen 1911-1921 (Deventer 2011)
- Interview PZC, 23 juni 1962, ‘Jim Frater uit Domburg 75 jaar’. Krantenbank Zeeland