Cornelis Goliath aan de Classis Walcheren, 25 mei 1658

Transcriptie van de brief die Cornelis Goliath schreef aan de Classis Walcheren op 25 mei 1658 vanuit het fort Nova Zeelandia (huidig Guyana).

Zeeuws Archief, Archief Classis Walcheren, inv.nr.24

Eerwaerde ende beminde broeders in Christo

Naer mijne dienstwillige groetenisse dient desen, alsoo
Godt de Heere mij heeft gelieven te laten versoecken
met het drouvige ongeluck van het ter nederleggen van
Flores Willemsz Roose op den 28^e september des jaers
1656, waerdoor genootsaeckt ben geweest mijnselven
van mijn lieve huijsvrou ende kinderen als een ballinck te
moeten retireren [1] met een droevigh ende verdrietich vluchten,
soo door ’t gemelte sware ongeluck, soo door de liefde van
mij aen de genoemde mijne huijsvrou ende soete kinders, temeer
daerdoor geweert sijnde voor een tijt van het gehoor van
Godes Heijlige Woort ende ’t gebruijck des Heeren Heijlige Avontmael
dat sedert mijnen mannelijcken ouderdom altoos
hadde onderhouden, sijnde van hetselve tot mijn groot
leetwesen, alhoewel mijns oordeels onwettelijck, soo door
mijn lieve huijsvrou ben bericht door d^o Maersman, bedienaer
des Goddelijcke Woorts tot Oostcappel, sonder voorgaende
communicatie met Uwe Eerwaerde (mijns wetens) afgesneden
ende uijtgeschrabt sonder mij hierover te advizeren
opdat mijn grieven daertegens mochte inbrengen, daer
nochtans volgens goddelijcke ende menschelijcke wetten behoorlijck
is, niemant te veroordeelen voor denselven gehoort
ofte te doen hooren te hebben dan alleenlijcke dat
denselven broeder mijn huijsvrou sulx onder andere meer
berispelijcke woorden heeft aengeseght, die veel meer in
hare groote bedroeftheijt ende onnooselheijt hadde behooren
te troosten, de Heere wil hem sulx vergeven, om dan
Uwe Eerwaerde ’t gepasseerde van gemelte drouvigh ongeluck
te notificeren, niet twijffelende off sult door de lanckheijt
des tijts ende christelijck oordeel mijne onnooselheijt ten deele
hebben verstaen. Soo is ’t dat in voorgemelte jaer het
ampt van balliu der stadt Domburgh ende omleggende parochiën
mitsgaders de majors plaetse van de lantwachten
onder andere eerlijcke ampten vredelijck ende gerustelijcke
bedienende met minne ende vrientschap van alle eerlijcke
inwoonderen gelijck deselve sullen kunnen betuijgen ende selffs
mijne grootste vijanden niet en sullen kunnen ontkennen,
opgestaen is door eenige ongerustige gemoederen die Godt
de Heere bekeeringe gelieft te geven, de onruste ofte nader
gesecht ongehoorsaemheijt ende seditie [2] van eenige quaetwillige
persoonen tegens hare wettelijcke overicheden, voorgevende
de oorsaecke te sijn de sware schattingen ende belastingen
die soo sij seijden qualijck wierden geëmployeert, dat haer
toestaet te bewijsen, ondertusschen gemelte overicheden tegens
’t gebodt Godes overvloedigh lasterende ende alle als voor
schelmen estimerende [3], dat den Eerwaerden broeder D^o Edvardus,
D^o Maersman ende andere leeraers ten plattenlande
staende wel sullen kunnen confirmeren tegens welcke lasteringen
mij sooveel doenlijck volgens mijnen eet (tot weeringe
van alle ongerusticheijt ende seditie) in ’t aennemen mijns
ampts gedaen, meermalen met soete, oock somwijlen met
harde woorden hebben gekant, waerdoor eenige persoonen
ken weet door wat redenen, ofte om hare quade daden te
beter schijn te geven, ofte om mij in den haet der gemeente
te brengen, hebben verdicht ende valschelijck uijtgestroijt dat
ick niet tevergeefs de overicheijt defendeerde, maer dat
ick mede aen haer dependeerde [4] ende oock een lantsdieff was
dat ick jaerlijx in de veertigh ponden Vlaems het lant tekort
dede ende ontstal, dat sij doch haer leven noijt en sullen
konnen bewijsen, in welcke de uijtstroyers van dese
versierde valscheden haerselven niet bedrogen en hebben
bevonden, want de gemoederen van eenige der gemeente
die doch alle nieuwicheden goet acht, principalijcke der
moetwillichste, die soo nu, soo dan, in mijn elffjarige
balliuagie om hare misdaden bij forme van justitie
hadde gestraf, daerdoor soo wierden vervreemt ende met
haet ingenomen dat in junij desselvige jaers sijnde ick
met mijn huijsvrou om eenige onser affairen na Brabant
ten tijden als de Edele Heeren Staten van Walcheren
principalijcke de heer Moens ende de heer Pieter Reesen soo
onfatsoenlijcke op den Poldersendijck bejegende ende het huijs
van de heer Hugo Leijntse moetwillichlijcke in ’t publijck uijtplonderden,
oock voor het mijne (daer niet dan een jongedochter
ofte twee met mijne onnoosele kinderen in waren)
quamen ende sulx mede begeerde te plonderen, tenware Godt
de Heere sulx hadde verhoedt ende menschelijckerwijse
hare ongestuijmicheijt door eenige vrome was versacht
geweest, met het voordragen van de schade die de gemeene
parochie daerdoor soude komen te lijden ende de totale
ruijne van de weeskamer die tot mijnen huijse was,
waerdoor hetselve hebben verlaten met vele lasteringen
van schelm, lantdieff, verrader ende diergelijcke
onbehoorlijcke calumniën, daer noch bij versierende dat
ick om soldaten uijt was om het lant te ruijneren,
tot welcken eijnde ick met de heer balliu van Der Vere
eens was, met meer sodanige vileijniën, korts daeraen
te huijs komende hebbe van eenige moetwillige verscheijdene
affronten [5] moeten verdragen ende met eijgene ooren
moeten hooren dat men een partij van de schelmen (denoterende
de overicheden) behoorden den hals te breecken
ende hare huijsen te verbranden, waerover ick haer
bestraffende in huijs gaende, mijne huijsvrouwe aldaer
present seijde: ‘ghij sult immer mijn huijs niet verbranden’,
één uijt den hoop (sijnde naer gissinge wel ontrent
de veertigh persoonen sterck) repliceerde: ‘ja, het u
soowel als een ander’, echter sij siende dat ick niettegenstaende
haren tegens mij opgenomen onverdienden
haet onverschrocken bleeff in het bedienen van mijn alsdoen
hebbende ampten, hebben (soo ’t gebleecken heeft)
mij versocht van kant te helpen, ’twelcke op den genoemde
28e september (O ongeluckigen dagh voor mij ende de mijnen)
soude sijn geschiet, soo Godt de Heere mij niet merckelijck
uijt hare handt hadden gereddet ende den steen die
opgeheven hadde om mij te verpletteren op haren eijgenen
cop hadde doen vallen. Komende dan ontrent des
avonts ten ses uijren uijt Middelburgh gereden, niet
droncken ofte vol, gelijck mijne wederpartijders valschelijcke
uijtstroijden, ende sulx door de heer meester Johan Luijx,
met welcken op den wech komende ick naer Serooskercke
noch eenige discoersen hebbe gevoert, kan werden
tegengesproken ende met attestatiën van eenige andere
eerlijcke lieden geconfirmeert, ben in Seraeskercke
voornoemt gegaen ter herberge van Lowijs Michielsz
om met denselven ende eenige andere persoonen wegens
seker goet vrient sijnde mij sulx ernstelijcke gerecommandeert
eenige discoersen te voeren, latende ondertusschen
mijn paert door een kint voor de deur gints
ende weder leijden sonder te weten dat den gemelten
Roose met een ander persoon (mijns oordeels sijnder complicen [6])
in een ander herberge aldaer sat en dronck
als naderhant hebbe verstaen, welcke, gelijck alle de werelt
kenbaer, was een van de principaelste belhamels van de genoemde
seditie ende soo naderhant verstaen hebbe eene van mijne principaelste
(doch sonder redenen) vijanden, als sulx oock heeft betoont sich
vooruijt op den wegh maeckende, met den geseijden sijnen compagnon
eenige discoersen met genoemde vrienden gehadt hebbende
ben opgeseten, mijn mantel naer gewoonte voor toeknoopende ende
mijn afscheijt van haer in alle eerbaerheijt nemende, ben voortgereden
om mijn huijsvrou ende kinderen te gaen vinden, een weijnich
voortgereden sijnde tot ontrent de hofstede van eenen Mahu de
Bert, hebbe mij gevonden nevens twee persoonen (sijnde nu ontrent
ter acht uijren) waervan den eenen een stock die in sijn
hant hadde seer furieuslijck in beijde de handen vattende
mij het hooft meijnden in te slaen sonder een woort te spreken,
ick siende den slagh komen, altererende, weeck met het hooft
tersijden soodat den slagh op mijn slinckerschouder viel met
sodanigen furie dat de gemelte stock in stucken is gesprongen,
hij siende den slagh misluckt, sprongh toe mij het been grijpende
om van het paert ter aerden te werpen ende alsoo na uijterlijcke
bleeck van levende lijve ter doot te brengen waerop
het paert de sporen gaff, sittende noch buijten defentie om
uijt sijne handen te geraecken, doch wierde door hem ’t paert
vast houdende een stuck weechs gevolght, soodat sijn cammeraet
achteruijt bleeff, ondertusschen ick mijn mantel los gekregen
ende den degen in de hant hebbende, sittende nu in vrije defentie,
wende mijn paert naer hem toe, hij sulx siende riep tot sijnen
cammeraet: ‘schiet toe’, meteenen mij sterckelijck hervattende
om als voren mij van ’t paert ter aerden te werpen, ick nu door
’t geroep den persoon bekennende, oock kennende desselffs boosen
aert ende vreesende door sijn geroep ‘schiet toe’ dat sijnen cammeraet
een roer [7] hadde, want hadde wel ijets swerts in sijne hant
gesien doch niet wetende wat sulx was ende dat niettegenstaende
alle mogelijcke debvoiren met het steken van sporen
aen ’t paert als anders mij niet mogelijcke en was uijt sijne
handen te geraecken, ben genootdruckt geweest mijnselven te
verweeren ende is alsoo dien ongeluckigen steeck gepasseert, protesterende
voor Godt die alles weet ende mijne goede consciëntie
in dese saeck ’tselve alsoo warachtelijck te sijn geschiet,
sonder voor bedachten raet ofte boosen opsette ofte eenige gedachten
tot sodanigen feijt, Godt almachtigh sij mijne getuijge,
alsoo (Godt betert) door de moetwille van oproerige
geesten de authoriteijt van de overicheden wert onderdruckt,
de goede door vreese beleth getuijgenisse der waerheijt te geven
van de moetwillicheijt der overleden, ende in de saeck in sijnselven
in den avontstont ende buijtensweeghs geschiet, daerin vervullende
’tgene de Heijlige Schrift seijt: die het boose doet, haet het licht,
geve nu Uwe Eerwaerde te considereren de gelegentheijt der saecke
selve, den ten onrechten haet op mij genomen, de schuldige
plicht in het uijtvoeren mijns ampts, de valsche lasteringen
ende calumniën tegens mijnen persoon, de moetwille van mijne
wederpartije ende den wech bij hem genomen soo laet in den avont
sijnde sijnen rechten wegh naer Domburgh, door Grijpskercke wel
ontrent een halff uijr naerder dan mijnen wegh bij hem genomen
ende dienvolgens met een rechtmatigh ende christelijcke liefde
te oordelen off men mij alsoo sonder verhooringe ofte vermaninge
ende principalijcke sonder communicatie van U Eerwaerde classe
van de Tafel des Heeren behoort aff te snijden, daer nochtans de
Schrift seght, Matheus 18:15-17: soo uwen broeder tegens u sondight
etc., wel is waer dat de faulte van het storten des menschenbloet
is begaen, niet twijfelende off Godt de Heere die een
kender der herten is sal mij sulx uijt Sijne genade ende groote
barmherticheijt hebben vergeven, mij ’tselve niet tot misdaet
toerekenende, hebbe oock na christelijcke wijse selffs door mijn
huijsvrou (alhoewel tot het ongeluck, als gezeijt, geperst),
gedachtigh sijnde ’tgene staet Matheus 5 vers 23-24, den vader
van den overleden doen aenspreken tot versoeninge, doch voor
mijn vertreck niet kunnen vermorwen maer ter contratie uijt
sijne woorden verstaen dat ick geluckigh was dien steeck te
hebben gebracht, dat anders mijn leven soude hebben gekost,
verhope Godt de Heere in mijne absentie desselffs herte sal
hebben verandert ende tot versoeninge beweecht, soo niet (dat
Godt verhoede) sal Uwe Eerwaerde classicael rechtmatigh oordeel
daerover verwachten, alsoo nu in een lant der duijsternisse
onder de blinde heijdenen ende christ verloochenende joden
ben residerende, verhopende mij niet sal werden ofte afgesneden
de middelen ter salicheijt gelijck sulx niet en is geschiet
aen de heijlige propheten Moses ende Davidt (alhoewel ick onwaerdigh
mij bij deselve te vergelijcken) sulx mij te meer
aenporrende dat veel op mij sal werden geleth ende tot kleenachtinge
van Godts Heijlige Naem soude mogen werden geduijt,
verhopende met eerste gelegentheijt volgens de belofte van
onse heeren ende meesters een predicant alhier te bekomen
waerin Uwe Eerwaerde vergaderinge wil gebeden hebben de behulpelijcke
hant te bieden tot voortplantinge van Godts Heijlige
Woort op ’t spoedichste een bequaem leeraer herwaerts te
krijgen, alsoo al verscheijden christenkinderen ongedoopt
hier sijn levende ende eene der ouders volgens de luijtherse
leere geërgert dat haer den heijligen doop niet wert toegestaen,
begeerende eijgener hant deselve te doopen, gelijck oock voor
desen alreede hier is geschiet (sijnde sulx buijten onse ordre),
welcke met sachtigheijt ende sooveel mij doenlijck schriftmatigh
hebbe afgeset, met vertroostinge van het komen eens
leeraers, oock vele rouwe gesellen die soo te besorgen is bij
mancquement van onderwijs dagelijx sullen verergeren, doch
sullen met de hulpe Godts sooveel sorge helpen dragen als
ons doenlijck in ’t oeffenen van dagelijxse gebeden ende vordere
godtsdienst opdat de indianen alhier, sijnde goede oprechte
menschen (sooveel kan verstaen ende bemercken) niet werden geërgert
maer nevens ons gesticht opdat eenige leeraers
bekomen hebbende uijt de valsche duijsternisse tot het warachtige
licht door de genade ende barmherticheijt des Heeren
mogen werden overgeset dat haer ende ons gunne Godt
Vader, Godt Sone ende Godt Heijlige Geest, een Drij-eenigh Godt,
hooch gelooft ende gepresen in alle eeuwicheijt amen.

Hiermede Eerwaerde heeren ende broeders, Uwe Eerwaerde in de protexie
des Alderhoochste bevelende tot voortbreijdinge van Sijns
Heijligen Naems eere, ben ende blijve
Uwe Eerwaerde dienstwillige dienaer

Cornelis Golijat.

Dato Boumeroume [8] in Novo
Zeelandia den 25e meij anno 1658

[In de marge:] Een brief van Cornelis Goliath waarin een relaas van zijne nederlage gepleegt aan Floris Willemssen Rose anno 28 september 1656.