Meer dan een kilometer unieke Zeeuwse geschiedenis veiliggesteld

Het Zeeuws Archief heeft de her-verpakking van het archief van het Provinciaal Bestuur (1813-1939) afgerond. Daarmee is een langtermijnproject dat sinds 2011 liep, voltooid. Dit archief van ruim een kilometer overleefde grotendeels een grote brand en bevat unieke informatie over Zeeland in de negentiende en vroege twintigste eeuw.

Het archief van het Provinciaal Bestuur bestaat uit de gedrukte notulen van de provinciale overheid.

Het archief begint in 1813 toen Zeeland na de Franse overheersing, bestuurlijk gezien een provincie werd. Het archief bevat de stukken die de provinciebestuurders hebben opgesteld en ontvangen bij hun werkzaamheden en vergaderingen.

Het gaat hier om de gouverneur van de koning, later commissaris van de koning/koningin en Gedeputeerde en Provinciale Staten.

Het verpakte archief dateert tot en met 1939. In die tijd lag het archief opgeslagen op de zolder van de Middelburgse abdij; het gebouw waar de provinciale overheid ook vandaag de dag nog gevestigd is.

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog werd Middelburg op 17 mei 1940 gebombardeerd. De abdij werd zwaar gehavend door een verwoestende brand. Het archief van het Provinciaal Bestuur bleef wonderwel grotendeels intact.

IJzeren torentje bleef overeind

In het archief is unieke informatie te vinden over Zeeland in de periode 1813-1939. Naast gedetailleerde data van politieke gebeurtenissen en ontwikkelingen, is nergens anders vindbare data over Zeeland en de Zeeuwse samenleving bewaard gebleven.

Het provinciaal bestuur hield zich met alle aspecten van de toenmalige samenleving bezig. Niet alleen op politieke hoofdlijnen, maar ook zijn er heel veel details over verschillende onderwerpen en personen terug te vinden.

Een van de talloze voorbeelden daarvan is een uitvoerig overzicht van bestek en aanbestedingsvoorwaarden voor de bouw van een ‘ijzeren kustlichttoren en het stellen van dien op den Zeedijk bij Westkapelle in Zeeland’.

Op bijgaande afbeelding is duidelijk te zien dat het gaat om het ‘Lage Licht’: het in de volksmond ook wel als ‘iesdere torentje’ bekendstaande vuurtorentje op de zeedijk bij Westkapelle. Vandaag de dag nog steeds in functie en een markant punt voor zowel schepen als bezoekers van de dijk.

Dat is zeker niet vanzelfsprekend. Net als het archief van het Provinciaal Bestuur zelf had het torentje in de Tweede Wereldoorlog zomaar kunnen verdwijnen. Gedurende de Slag om de Schelde (1944) was het bouwwerk weliswaar gecamoufleerd door de Duitse bezetter, maar lag het in de frontlinie.

Desondanks overleefde het ‘Lage Licht’ de oorlog, inclusief het bombardement op Westkapelle. Na de oorlog werd de camouflage overgeschilderd en bleef de toren in gebruik.

Enorm conserveringsproject

In 2011 is het Zeeuws Archief gestart met het her-verpakken van dit archief. De verpakking voldeed niet meer. Vroeger werden meer uniforme maten voor archiefdozen gebruikt. Tegenwoordig zijn er meer verschillende (op maat toepasbare) formaten beschikbaar. Daardoor kon fors ruimte worden gewonnen.

Tijdens de her-verpakking werd al snel duidelijk dat de conditie van het archief matig was. Er was sprake van veel roet- en vochtschade. Ook stof en tabak hadden hun sporen achtergelaten. Het heeft jaren gekost om het meer dan een kilometer lange archief weer leesbaar te maken en beter te verpakken. Na dertien jaar is een enorm conserveringsproject afgerond en is dit unieke archief veiliggesteld voor de toekomst.