Etty Hillesum is verkozen tot Grootste Middelburger aller tijden. Burgemeester Harald Bergmann heeft dat vanochtend, zaterdag 4 november 2017, bekend gemaakt in het Zeeuws Archief. In de verkiezing Grootste Middelburger aller tijden is ruim een derde van het aantal stemmen uitgebracht op Etty Hillesum. Etty Hillesum (1914-1943) hield oorlogdagsboeken bij en schreef brieven. Uit haar ideeën putten tegenwoordig veel mensen inspiratie.
De verkiezingsuitslag luidde tevens de open dag van het Zeeuws Archief in. Iedereen is vandaag van harte welkom. Op het rijkelijk gevulde programma staan rondleidingen, een stadswandeling, een lezing door Elisabeth Leijnse, een snelcursus huizenonderzoek en nog veel meer.
Wie was er van grote betekenis, wie maakte het verschil; wie is de belangrijkste inwoner van Middelburg aller tijden?
In het jaar waarin Middelburg 800 jaar stadsrechten viert, hebben de Provinciale Zeeuwse Courant en het Zeeuws Archief een verkiezing gehouden waarbij het publiek bepaalde wie de titel Grootste Middelburger aller tijden verdient.
Uitslag
De verkiezing is 9 september van start gegaan met een nominatieronde die 59 nominaties heeft opgeleverd. De jury heeft deze longlist teruggebracht tot een shortlist met de namen van 10 prominente Middelburgers. Het publiek kon van 14 tot en met 26 oktober stemmen. Dat heeft geleid tot de volgende uitslag:
- Etty Hillesum (1914-1943), schrijfster
- Philippus Lansbergen (1561-1631), astronoom
- Jacob Roggeveen (1659-1729), ontdekker van Paaseiland
- Henriëtte vd Mey (1850-1945), eerste vrouwelijke journalist in Nederland
- Isaac Beeckman (1588-1637), natuurkundige
- Rachel Weijl-Snuijf (1881-1957), eerste vrouwelijke arts op Walcheren, zette zich in voor kinderen
- Samuel Coronel Senior (1827-1892), arts die zich inzette voor de armen
- Johan Adriaan van de Perre (1738-1790), oprichter van natuurkundige gezelschappen
- Balthasar de Moucheron (ca 1552-ca 1630), koopman en reder
- Dirk Dronkers (1801-1881), vernieuwer, ontwikkelde de eerste plannen voor de Zeeuwse spoorlijn
Ruim een derde van het aantal stemmen, 36 procent, is uitgebracht op Etty Hillesum. Op Philippus Lansbergen en Jacob Roggeveen scoorden met 22 en 14 procent van de stemmen beduidend lager. Bekijk voor biografieën van alle Middelburgers op de shortlist het dossier op de website van de PZC.
Geschiedenis tot leven gebracht
De bekendmaking kreeg ondersteuning uit onverwachte hoek. Vier tot leven gebrachte Middelburgers van de shortlist vertelden waarom zij toch echt de Grootste Middelburger aller tijden waren. Het ging om Balthasar de Moucheron, Johan Adriaan van de Perre, Dirk Dronkers en Rachel Weijl-Snuijf.
Etty Hillesum
Ruim een derde van het aantal stemmen in de Verkiezing Grootste Middelburger aller tijden werd uitgebracht op Etty Hillesum.
Vermoord op ongeveer 29-jarige leeftijd, omstreeks 30 november 1943 te Auschwitz, Polen
Etty Hillesum hield oorlogdagsboeken bij en schreef brieven. Uit haar ideeën putten tegenwoordig veel mensen inspiratie. Haar nagelaten geschriften hebben geleid tot onderzoek en internationale publicaties. Daarnaast geeft haar werk inzicht in de anti-Joodse maatregelen die werden getroffen tijdens de Tweede Wereldoorlog, de gebeurtenissen en de deportaties en hoe deze zijn overgekomen op de Joodse bevolking zelf.
Vanaf haar elfde jaar woonde Etty Hillesum in Deventer waar zij naar de lagere school ging. In 1926 vervolgde zij haar opleiding op het gymnasium waar haar vader conrector en later rector was. In 1932 verhuisde ze naar Amsterdam waar ze Nederlands Recht ging studeren. Alhoewel ze genoot van het studentenleven, was ze niet enorm geïnteresseerd in het onderwerp van haar studie. In 1939 haalde ze haar doctoraal en begon ze aan een studie Slavische talen in Amsterdam en Leiden.
Tussen 9 maart 1941 en 12 oktober 1942 schreef zij haar beroemde dagboek, dat een beeld geeft van de Jodenvervolging in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Etty Hillesum schreef het dagboek op advies van Julius Spier, een Joodse psycholoog en handlezer die gevlucht was uit Nazi-Duitsland. Hillesum ging bij hem begin 1941 in therapie en kreeg later een verhouding met hem.
Het dagboek was de eerste uiting van Hillesums ambitie om romanschrijfster te worden.
Tijdens de Duitse bezetting, besloot zij niet onder te duiken ondanks aandringen van vrienden. Op 15 juli 1942 solliciteerde Hillesum bij de Joodse raad en ze werd aangenomen als administratief medewerkster. Na enige tijd kwam ze terecht op de afdeling ‘Sociale Verzorging Doortrekkenden’ van Westerbork, waar ze zich inspande voor de ziekenbarak.
In 1943 en 1944 beschreef ze onder pseudoniem in twee lange brieven die in de illegale pers gepubliceerd werden, de ellendige omstandigheden in Westerbork en de rampzalige gevolgen van het anti-Joodse beleid van de Nazi’s. Het bieden van ‘een helpende hand’ was voor Etty Hillesum belangrijker dan ‘het redden van je eigen hachje’.
Op 21 juni 1943 arriveerden haar ouders en broer in Westerbork. Hoewel Etty zich over hen ontfermde, kon ze niet verhinderen dat zij op 6 september de oproep voor deportatie kregen. Het hele gezin ging op transport naar het vernietigingskamp Auschwitz-Birkenau. Hier heeft Etty Hillesum nog enkele weken geleefd, haar exacte sterfdatum is onbekend, maar aangenomen wordt dat zij uiterlijk 30 november 1943 vermoord is.
De publicatie van Etty Hillesums dagboek en brieven vond pas plaats in 1981. Met groot succes want het werk werd behalve in het Nederlands ook uitgegeven in het Frans, Engels, Duits, Hongaars, Sloveens en Italiaans. Het werk is 13 maal herdrukt in het Nederlands.
In 1996 werd er in Deventer het Etty Hillesum Centrum opgericht, dat onder andere exposities en lezingen houdt met thema’s als vrede, mensenrechten en intermenselijke verhoudingen. In 2006 richtte de Universiteit van Gent het Etty Hillesum Onderzoekscentrum (EHOC) op, dat in 2008 zijn eerste congres organiseerde. Deze instelling is sinds 2015 gehuisvest in het Zeeuws Archief. Het EHOC coördineert en stimuleert het wereldwijde onderzoek naar haar nagelaten geschriften en onderneemt activiteiten om aan de ideeën van Etty Hillesum bekendheid te geven.
Bronnen
Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland
Genealogie
Jewish Women’s Archive
Geschiedenis Magazine Historiek