Digitaliseringsproject Classes afgerond

Het digitaliseringsproject ‘Archieven Gedeputeerden Oost- en West-Indische zaken Classes Amsterdam, Schieland en Walcheren (1620-1816)’ is afgerond. De archiefstukken zijn online te raadplegen.

Metamorfoze, het nationale programma voor het behoud van papieren erfgoed, financierde de conservering en digitaliseren van deze archieven. Dit digitaliseringsproject is een clusterproject van het Stadsarchief Amsterdam, Stadsarchief Rotterdam en het Zeeuws Archief. Het Zeeuws Archief heeft het project aangevraagd en zorgde voor de uitvoering van de werkzaamheden.

Classes: centra in handels-, maritiem en religieus netwerk

Een aantal classes (regionale kerkvergadering bestaande uit vertegenwoordigers van lokale kerkgemeentes) installeerden ‘deputaten’ (een soort afdeling buitenlandse zaken) voor ‘Maritieme of Indische zaken’. Dit vloeide voort uit de ambitie van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden om de wereld te exploreren en protestantiseren.

De classes en hun deputaten fungeerden als centra in het internationaal handels-, maritiem- en religieus netwerk. De archieven geven inzicht in het leven in de overzeese gebieden over de hele wereld; Oost-Indie, Zuid- en West-Afrika, Brazilië en Noord-Amerika.

Correspondentie over en weer

De classicale vergaderingen en hun deputaten onderhielden correspondentie met politieke maritieme, religieuze en handels hoofdrolspelers, maar ook met hen aan wie leiding werd gegeven. Brieven, egodocumenten en verslagen vanuit overzeese gebieden bereikten de Amsterdamse, Walcherse en Rotterdamse vergadertafels. Omgekeerd werden vanuit deze drie religieuze centra documenten opgesteld ter verzending aan West- en Oost-Indië, en overige overzeese gebieden. Deze documenten bieden een schat aan informatie. Onder andere over gezondheid en ziekte, over opleidingen van predikanten, over verspreiding van religieuze en maritieme literaat, de relatie tussen kerk en staat en over handelsposten en werkgelegenheid.

Van gouverneur tot passagier

De archieven zijn een waardevolle bron voor multidisciplinair onderzoek naar hun mondiaal religieus en maritiem netwerk en naar participanten daarin. Het gaat om gouverneurs van overzeese gebieden, bestuurders van de VOC, de WIC en de admiraliteitscolleges maar ook over ‘gewone mensen’: scheepsbemanning, kapiteins, passagiers, ziekentroosters, vrouwen, kinderen, predikanten, leden van religieuze gemeenschappen, zowel op zee als overzee. De archieven gaan ook over het leven van alledag.

Predikant uit Ritthem

Naast het internationale karakter van deze archieven bevat het ook informatie over het leven van alledag. In het Walcherse deel staat een verhaal over predikant Isaac Marant (1740-1818). Op last van de classis Walcheren komt hij onder toezicht van de kerkenraad van Ritthem te staan. De melding van ‘vergaande twist en huijskrakeelen’ waaraan Marant zich schuldig gemaakt zou hebben, wordt in de classis besproken, waarna hij een waarschuwing krijgt en oproep om zich in de nabije toekomst te gedragen. Later dat jaar, 1783, melden kerkenraadsleden dat hij, op het feest ter gelegenheid van de ondertrouw van zijn dochter, misdraagt door dronkenschap en vloeken. Na overleg moet de classis zich berusten in het feit dat de verklaringen van getuigen geen reden zijn om Marant aan te pakken. Hij gaat vrijuit en besluit zelf om, met attestatie van Ritthem, naar Vlissingen te vertrekken.

Uniek

Van de 53 classicale vergaderingen van de Gereformeerde Kerk in de Republiek had slechts een klein aantal van hen Deputaten voor de Indische of Maritieme zaken geïnstalleerd. Dit was gerelateerd aan de kamers van de VOC en de WIC. Alleen van de classes Amsterdam, Schieland en Walcheren zijn archiefstukken over deze zogenoemde Indische of Maritieme Zaken bewaard. Het is ook waardevol dat deze classicale archieven een lange en aaneengesloten periode omvatten (1620-1819) én alle continenten betreffen.

Online te raadplegen

Voor dit project zijn er selecties gemaakt, voornamelijk bestaande uit series correspondentie uit en naar de overzeese gebieden, verslagen en notulen, van de classicale archieven die zich bevinden in het Stadsarchief Amsterdam, het Stadsarchief Rotterdam en het Zeeuws Archief resp. 6, 2 en 6 meter, tezamen ca. 14 meter.

Eerdere Metamorfoze projecten vanuit het Zeeuws Archief: