Het Zeeuws Archief heeft de digitalisering van een eeuwenoud kloosterarchief voltooid. Het gaat om het archief Abdij van Berne dat bewaard wordt in de abdij van Berne in Heeswijk, Noord-Brabant.
Het Zeeuws Archief heeft veel ervaring in het digitaliseren van archieven en collecties. In opdracht van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) verzorgde het Zeeuws Archief de projectbegeleiding, inclusief voorbereiding en conservering, van de digitalisering van het archief Abdij van Berne. Dit archief vormde het eerste deel van het Metamorfoze-project Norbertijnenkloosters. Het tweede deel betrof de priorij Sint-Catharinadal.
De scans werden gemaakt door fotoatelier Art in Print, gehuisvest in het Zeeuws Archief. Het digitaliseringsproject is uitgevoerd volgens de richtlijnen en met ondersteuning van Metamorfoze, het nationaal programma voor het behoud van papieren erfgoed. Het project liep van juli 2017 tot en met juni 2019 en omvatte 25 meter archieven, waaronder 1225 charters.
-
Bezoek van de broeders norbertijnen van de Abdij van Berne en de zusters norbertinessen van de priorij Sint-Catharinadal aan het Zeeuws Archief, 2018. Op de foto in het restauratieatelier v.l.n.r. pastoor Joost Jansen, Sylvia Rietbergen, coördinator behoud en conservering, Hannie Kool-Blokland, directeur van het Zeeuws Archief, zuster Dorothea, Erik van der Doe, coördinator archieven en collecties van Metamorfoze, Mirjam Hulscher, behoudsmedewerker.
-
Bezoek van de broeders norbertijnen van de Abdij van Berne en de zusters norbertijnen van de priorij Sint-Catharinadal aan het Zeeuws Archief, 2018. Op de foto in het restauratieatelier v.l.n.r. behoudsmedewerker Dagmar Heijgelaar-Sijnke, zuster Mechtild en Jan Sanderse. directeur van het BHIC.
-
Bezoek van de broeders norbertijnen van de Abdij van Berne en de zusters norbertinessen van de priorij Sint-Catharinadal aan het Zeeuws Archief, 2018. Op de foto in het fotoatelier v.l.n.r. Erik van der Doe, coördinator archieven en collecties van Metamorfoze, pastoor Joost Jansen, José de Bree, coördinator digitalisering Zeeuws Archief, zuster Dorothea.
De norbertijnen van Berne
De Abdij van Berne in Heeswijk is een norbertijnenconvent. De geschiedenis van het klooster begint in 1134 in het gehucht Bern ten noordoosten van Heusden, gemeente Zaltbommel. Daar stelden heer Fulco van Berne en zijn vrouw Bescela van Someren hun kasteel ter beschikking voor een klooster. Het oorlogsgeweld in de Tachtigjarige Oorlog verdreef de kloosterlingen rond 1580 naar ’s-Hertogenbosch. Toen die stad in 1629 viel, mochten ze van de Staatse regering nog enkele jaren in hun versterkte huis in Heeswijk bij de pastoor inwonen. Daarna weken ze tot aan de Franse tijd uit naar Vilvoorde bij Brussel. Ze bleven al die tijd echter pastoors leveren voor een groot aantal Brabantse parochies.
Vanaf het begin kregen de norbertijnen van Berne schenkingen, voornamelijk gronden, boerderijen, tienden, cijnzen en pachten. Op afstand werden grote goederencomplexen beheerd in Brabant en Gelderland. In 1857 konden ze na drie eeuwen weer een echt convent vormen. Daarvoor gebruikten ze hun oude bezit in Heeswijk.
In de 20e eeuw namen de norbertijnen van Berne ook maatschappelijke taken op zich in het onderwijs en de organisatie van katholieke werkgevers en werknemers. Voormannen daarvan werden ‘de sociale werkers’ genoemd. Lees meer over de norbertijnen van Berne op de websites van het BHIC, de Abdij van Berne of Katholiek.nl.
Online raadplegen
Het gedigitaliseerde archief kan worden geraadpleegd via de website van het BHIC. Het archief Abdij van Berne bestaat uit 3 delen:
- Norbertijnenabdij van Berne, oud archief, 1134-1857
- Norbertijnenabdij van Berne, archief sociale werkers, 1890-1940
- Norbertijnenabdij van Berne, handschriften, 1400-1900
Zeeland?
Het Zeeuws Archief droeg dus zorg voor de digitalisering van dit Brabantse erfgoed. Toch zijn er nog een paar Zeeuwse aspecten: in het archief van de norbertijnen van Berne zijn Zeeuwse sporen te vinden. We noemen er een:
Leonardus Louijssen Boom begon zijn aantekenboek in 1762, na zijn studie geneeskunde in Leiden. Hij woonde in Middelburg in de Sint Pieterstraat in het huis de Barmhartige Samaritaan. In het boek noteerde hij van alles dat hem bezighield: van een tip voor het reinigen van schilderijen tot voorpaginanieuws. In zijn boek vind je spreekwoorden en raadsels, maar ook bijbelteksten en spreuken uit werk van Jacob Cats, evenals wetenswaardigheden over de stad of aantekeningen over lokale gebeurtenissen, zoals over de jonge walvis (orka) die hij 8 december 1783 bezichtigde in Middelburg en nu nog te zien is in het Zeeuws Museum.
Het Zeeuws Archief heeft ook het archief van de norbertinessenpriorij Sint-Catharinadal uit Oosterhout, Noord-Brabant, gedigitaliseerd.
