Rechtspraak - Admiraliteit

De admiraliteit hield zich behalve met de oorlogsvoering te water bezig met de heffing van accijnzen op de in- en export, de convooiering van handels- en visserijschepen, en met rechtspraak. Over deze rechtsspraak zijn transcripties van archiefstukken beschikbaar.

De vroegste archiefstukken over de Admiraliteit in Zeeland dateren vanaf 1460. De admiraliteit was achtereenvolgens gevestigd in Veere, Vlissingen en Middelburg. In 1586 werd de Zeeuwse admiraliteit ingesteld als één van de vijf Nederlandse colleges belast met bestuur en rechtspraak in zeezaken. Vanaf die tijd zetelt de admiraliteit in de abdij in Middelburg.

De Admiraliteit in Zeeland was na die van Amsterdam het belangrijkste admiraliteitscollege. Dit gold in het bijzonder voor de periode omstreeks 1600. Zeeland vervulde toen een rol die de gewestelijke belangen ver oversteeg. Het gewest stond aan de basis van de Nederlandse Opstand tegen de landsheer, en beleefde zijn grootste bloei tussen 1585, de Val van Antwerpen, en 1609, het begin van het Twaalfjarig Bestand.

Transcripties PaiZ

De leden van de werkgroep Paleografie in Zeeland (PaiZ) hebben een selectie van archiefstukken over de admiraliteit getranscribeerd. Hieronder volgt het overzicht van getranscribeerde archiefstukken. Daarbij wordt de volgorde van de betreffende archiefinventaris gevolgd. Wanneer de archiefstukken ook deel uitmaken van een gids, dan wordt deze vermeld.

De transcripties kunnen worden geraadpleegd:

1. via de archiefinventaris met scans. Let op: Klik na het openen van de archiefbeschrijving op een scan in de filmstrip. Vervolgens opent de foto-weergave inclusief de transcriptie.
2. via PaiZ Google Drive. De pdf-bestanden zijn geschikt voor downloaden en afdrukken.

Admiraliteit te Veere (1460-1562)

Veel rechtszaken van de admiraliteit gingen over de inbeslagname van schepen en of goederen. Onderstaande transcripties zijn gemaakt van archiefstukken afkomstig uit het archief Admiraliteit te Veere (1460-1562), toegang 243.

• transcriptie inv.nr 19, proces tussen Archibald Penninckuk uit Schotland en stuurlieden uit Brouwershaven, 1528-1535
• transcriptie inv.nr 20, proces tussen Mathys Pieterse, stuurman van Vlissingen, en Claes Symonssen van Amsterdam, kapitein van het schip “De Henne zonder Staert”, over het recht op een deel van de genomen prijs, 1538
• transcriptie inv.nr 21, proces tussen Dierick Aertssen, alias Grauwen Dierick, en Willem Bardeslen van Calais, ca 1538
• transcriptie inv.nr 22, proces tussen  proces Frans Behem en Italiaanse kooplieden gevestigd te Antwerpen, 1538
• transcriptie inv.nr 23, proces tussen  Jan Loornairt, poorter van Duinkerken, en Francois Roufs, poorter van Duinkerken, met zijn vrouw Mayken, over de gevangenschap van haar echtgenoot te Dieppe in Frankrijk, 1540
• transcriptie inv.nr 24, proces tussen Pieter Cant, vice-admiraal van Vlaanderen, en Symon Monnier, koopman uit Parijs, 1540
• transcriptie inv.nr 25, proces tussen Andries Macambro, poorter van Antwerpen, en Thomas Trombel uit Engeland, 1540
• transcriptie inv.nr 26, proces tussen Jacop van den Ryne c.s., kooplieden en burgers van Veere, en Jochum Heydeman van Dansyck, schipper op een hulkschip liggende voor Vlissingen, 26 juni 1542
• transcriptie inv.nr 27, proces tussen schipper Cornelis Janssn. Jongeschot uit Amsterdam en Bernt Leners over de verhuur van een schip, 1543
• transcriptie inv.nr 28, proces tussen Clays Andriessen en Adrian Janssen, kwartiermeesters van het “cleender jacht” van Middelburg c.s., en Jeronimus Sandelinck, rentmeester Bewesterschelde c.s., over de verdeling van de prijs gemaakte goederen, 1543
• transcriptie inv.nr 29, proces tussen Willem Meynen, stuurman uit Nieuwpoort c.s. en Pieter Creyt, kapitein van een oorlogsschip, 1545
• transcriptie inv.nr 30, proces tegen twee Engelse schepen beschuldigd van piraterij, binnengebracht door de kapitein Hans Creuser, Adolf van Hamstede en Schonen Dierck onder leiding van kapitein Van Meckere, 1549
• transcriptie inv.nr 31, proces tegen Dieric Geertsen Cappier, alias Schoone Dierck, kapitein in keizerlijke dienst c.s., onder andere over een doodslag, 1550
• transcriptie inv.nr 32, proces aangespannen door Jan Galle, procureur-fiscaal van de admiraliteit, tegen Jan Domussen, kapitein van een oorlogsschip uit Middelburg, over het niet aangeven van prijsgemaakte goederen, 1551
• transcriptie inv.nr 33, tussen Martin Jacobssen van Westcappele, Jan Marcelissen en kapitein Jan Domussen, kapitein van “den Michiel” uit Middelburg, over de gevangenschap van de eerste te Londen, 1552
• transcriptie inv.nr 34, tussen Schonen Michiel en kapitein Pieter Hoyken, en Thomas Gillis, over prijsgemaakte goederen, 1552
• transcriptie inv.nr 35, proces tussen enerzijds de weduwe van schilder Pieter Michielsen en de weduwe van Dierick Pieterssen, alias de Jonghe Floris van Dam, en anderzijds Jaques Bataille c.s., over hun recht op een deel van de prijsgemaakte goederen, 1552
• transcriptie inv.nr 36, proces tussen Mathys Canoy, baljuw van de stad Vlissingen, en Engelsman Willem Erryts, over de vordering van Canoy op de Engelsman, 1553
• transcriptie inv.nr 37, proces tussen Duarto Rodrigues, koopman uit Portugal, en kapitein Pieter Jacobssen Hoyken c.s., over prijsgemaakte goederen, 1553-1555
• transcriptie inv.nr 38, proces tussen kapitein Lieven Gijs en Jan Michielssen, kapitein en inwoner van Middelburg, 1554-1555
• transcriptie inv.nr 39, proces tussen enerzijds Jan Lievenssen, inwoner van Middelburg, en anderzijds kapitein Cornelis Jongevyle en reder Cornelis in den Hooren, over het verdelen van prijsgemaakte goederen, 1555
• transcriptie inv.nr 40, proces tussen Schone Michiel, kapitein van een schip uit Vlissingen, en c.s., en Maurys Denys over de teruggave van het schip van de laatste, 1555
• transcriptie inv.nr 41, proces tussen André Roussel, handelaar en kapitein Cornelis Janssen van Hoorn, alias Langhe Cornelis en zijn reder Adolf van Borssel over prijsgemaakte goederen, 1556
• transcriptie inv.nr 42, proces tussen enerzijds Schone Michiel c.s., en anderzijds Scone Jan en Barteleus Bauwens c.s, 1557
• transcriptie inv.nr 43, proces tussen de kapiteins Cornelis Janssen van Arnemuiden en Cornelis Jonghelynck van Middelburg enerzijds en Schelluwe Pier anderzijds, inzake prijsgenomen goederen uit een Engels schip, 1557
• transcriptie inv.nr 44, proces tussen enerzijds Adriaen Jacobssen Finck en zijn reder Andries Anthonissen en anderzijds de Engelsman Johan Tolter, ca 1557
• transcriptie inv.nr 45, proces tussen Eeuwout Jacobssen, alias kapitein Finck, kapitein van een schip genaamd “de Proncke”, en Jacob Wouterssen Koe, over prijsgemaakte goederen, 1557
• transcriptie inv.nr 46, proces tussen enerzijds Eeuwout Jacobssen Vinck en Bartelmeeus Bouwenssen alias Leenken en anderzijds Willem Jacobssen, 1558
• transcriptie inv.nr 47, proces tussen Thomas Wacken, koopman uit Engeland, en kapitein Jacob Leunissen c.s., 1559

Admiraliteit te Vlissingen

In Vlissingen was het Prijzenhof gevestigd, een rechtbank die de kaapvaart reguleerde en besliste over de bestemming van de buitgemaakte schepen. Onderstaande transcripties zijn gemaakt van archiefstukken afkomstig uit het archief Staten van Zeeland en Gecommitteerde Raden (1574-1799), toegang 2.

• ‘Register van de civile zaecken bedinghet voor de Admiraliteyt van Zeelandt van den jaere beginnende 1575’, gerechtsrol van het Prijzenhof van de de Admiraliteit te Vlissingen, 1575-1577
  • transcriptie inv.nr 1913, 6 april 1575 – 19 april 1576
  • transcriptie inv.nr 1914, 26 april 1576 – 26 augustus 1577