Zonder geschiedenis besta je niet

8 maart: opening tentoonstelling HERSTORY

Vandaag wordt in de bibliotheek in Zierikzee de tentoonstelling HERSTORY Feministische ontwikkelingen op Schouwen-Duiveland geopend. Niet toevallig is 8 maart als openingsdag gekozen: dan is het Internationale vrouwendag. De tentoonstelling is gemaakt door de Zeeuwse Wereldvrouwen in samenwerking met de Bibliotheek Oosterschelde.

“Zonder geschiedenis besta je niet” is het motto van een van de tentoongestelde panelen. Vrouwen behoren tot een groep die er in de geschiedschrijving dikwijls bekaaid van afkwam: geschiedenis is vooral gemaakt, opgeschreven én bewaard door mannen. Het bewaren van geschreven teksten kun je zien als een daad van macht. Hoe zit dat?

Onthouden of vergeten worden – een keuze

In ons gemeentearchief hangt een kleine poster met de tekst: wees aardig tegen archivarissen, met de ietwat dreigende ondertitel: zij kunnen je uit de geschiedenis laten verdwijnen. De stelling van de feministen is dat door de mannelijke blik op de geschiedenis veel vrouwen uit beeld verdwenen. Alleen de meest bijzondere vrouwen ontsnapten aan dat lot: het verhaal van Cleopatra, of dichter bij huis, van een strijdbare vrouw als Kenau Hasselaar bleef wel bewaard.

Het ontstaan van vrouwengeschiedenis

‘Vrouwengeschiedenis’ ontstond pas vijftig jaar geleden, toen er meer aandacht kwam voor de plaats in de geschiedenis van de ‘gewone’ mensen die tot dan toe onderbelicht waren gebleven: arbeiders, minderheden, vrouwen. Deze onderzoekers zagen hun werk als een manier om tegenwicht te bieden aan de tot dan toe door mannen gedomineerde geschiedschrijving. Zij wilden vrouwen de plaats in de geschiedenis geven die hen toekwam. Er kwam een speciaal kennisinstituut  voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis, Atria. Een onderzoeksresultaat is het Vrouwenlexicon.nl, een website met biografische schetsen van de opmerkelijkste vrouwen uit de Nederlandse geschiedenis.

Zierikzeese vrouwen in de geschiedenis

In het Vrouwenlexicon zijn enkele vrouwen opgenomen met connecties met Zierikzee. Cornelia Eeuwoutsdr. Teelinck (1554-voor 1577) was schrijfster en dichteres: “een vroege vertolkster van het gereformeerde levensgevoel”. Behalve aan deze vermoedelijk deugdzame vrouw is er ook een biografietje gewijd aan Jacomina de Witte (1582-1661), een dochter van burgemeester Jacob de Witte van Zierikzee, een zeer rijk man. Zij werd in Den Haag, haar woonplaats, veroordeeld in een corruptieproces dat veel stof deed opwaaien.

Vrouwen schrijven geschiedenis

Hoe zit het met de sporen van de geschiedenis van vrouwen in ons gemeentearchief? Voor 1900 treden er weinig vrouwen zelfstandig op in onze archieven. In het bestuur, de rechtspraak en de kerkelijke instituties spelen zij geen zichtbare rol, daarin werd de dienst uitgemaakt door mannen. Uitzondering hierop is het selecte groepje vrouwen met formele macht: ambachtsvrouwen van heerlijkheden, zoals Susanna Maria Lonque, vrouwe van Oosterland bijvoorbeeld.

Vrouwengroepen in Schouwen-Duiveland

Pas in de 20^e eeuw verandert dit beeld: dan ontstaan er vanuit de kerken vrouwenverenigingen die archief gaan vormen, en daardoor hun eigen geschiedenis gaan schrijven. Sommige van die archieven zijn in het gemeentearchief terecht gekomen. Een voorbeeld is het archief van de Hervormde Vrouwenvereniging Wees een Zegen in Zierikzee, dat in 1933 begint. In de tweede helft van deze eeuw ontstaat er een heel scala van ideële vrouwengroepen op Schouwen-Duiveland. Deels ontstaan vanuit de kerken, later ook vanuit andere motieven: ontwikkeling, recreatie, belangenbehartiging, politiek. Sommige van die groepen hebben hun archiefmateriaal overgebracht naar het gemeentearchief. Doordat hun archieven bij ons bewaard worden, verdwijnt hun geschiedenis niet, ook niet als de groep zelf allang verdwenen is.

De Wereldvrouwen: feminisme in woord en beeld

De Zeeuwse wereldvrouwen schrijven geschiedenis sinds 1995, het jaar waarin het 8 Maart Team werd opgericht. Door de visie en de inspanningen van een van de grondlegsters, Jessica Stein, is hun geschiedenis vanaf het prille begin door henzelf vastgelegd, in woord én beeld. Hun geschiedenis blijft behouden, omdat sinds 2006 deze vrouwengroep delen van hun archief op gezette tijden overdraagt aan het gemeentearchief, waar het veilig bewaard blijft. Hun motto daarbij is: “Wereldvrouwen maakt geschiedenis, dus horen we ook in het archief thuis”.

Dat vinden wij ook! Meer dan dat: iedereen die geschiedenis schrijft hoort daarin thuis.