Zaterdag 5 mei 1945 klonk het sein "veilig"

“Daar begint de luchtbeschermingssirene te loeien, even een gevoel van grote onbehaaglijkheid maar dan – ’t is het langgerekte signaal van “veilig” dat zich horen laat! Goed gevonden deze bekendmaking van het heuglijke feit.” Dat schreef Janke Terwal in Middelburg op 5 mei 1945.

Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (1940-1945) was Janke Terwal directrice van het ziekenhuis in Middelburg. Ze was een goed observator en noteerde plaatselijke gebeurtenissen in combinatie met gebeurtenissen in binnen- en buitenland. Haar dagboek bestaat uit een enkele schoolschriftjes, die grotendeels handelen over haar belevenissen uit het begin van de oorlog en de gebeurtenissen na Dolle Dinsdag, 4 september 1944, de inundatie van Walcheren en de bevrijding van Zeeland in oktober en november 1944.

Haar dagboeknotities eindigen met de bevrijding van Nederland op 4 en 5 mei:

Vrijdagavond 4 mei 1945

Reeds enige dagen zitten wij allen in spanning, ’t moet nu gauw komen, de ineenstorting van Duitsland.

De zorg en angst om de westelijke provincies is de laatste dagen iets minder geworden, nu de geallieerden grote hoeveelheden voedsel naar het bezette gebied brengen. De vreselijke verhalen over de hongersnood, waardoor de sterfte buitengewoon hoog moet zijn, vooral onder kinderen, waar haast niet te dragen meer, ’t is zo ontzettend en machteloos tegenover te staan.

De radio gaf door dat er, toen de vliegtuigen met voedsel laag over Den Haag vlogen, duizenden mensen de straten vulden en de piloten toewuifden! Dat kunnen ze dus nog doen! En de hoop herleeft weer, dat alles misschien nog iets mee zal vallen, de verhalen wat waren overdreven, zoals men in oktober ook over Zeeland overdreef. ’t Is te hopen!

Om 8.15 uur luisterden wij naar Radio Oranje, er zal nu ook voedsel worden aangevoerd over de Zuiderzee, per boot naar Rotterdam. De binnenschippers worden opgeroepen zich te melden en the helpen het te vervoeren naar de verschillende steden. Er wordt bij gezegd dat er aan hun werk geen risico meer verbonden zal zijn! ’t Is alles zo fantastisch, ’t lijkt op geen oorlog meer. De geallieerden stellen 200 vrachtauto’s met benzine beschikbaar, geallieerde chauffeurs rijden er het bezette gebied (de niemandszone tussen de linies) mee binnen. En dat vindt de bezetting goed nota bene!

Na de nieuwsberichten zitten wij nog even te praten over deze vreemde situaties (er is bezoek), plotseling belt de portier op: “Hebt u ’t al gehoord? De legers van Denemarkten, West-Duitsland en Nederland hebben zich onvoorwaardelijk overgegeven, ’t is zojuist door de radio gezegd.” Wij kijken elkaar aan, kunnen ’t nog zo maar niet geloven. We gaan naar de voordeur, er komt beweging op straat en plotseling – vlaggen in de Noordstraat! – ’t moet dus waar zijn – en ’t is waar!!

Onuitsprekelijk is de vreugde en ontroering! De mensen zijn dol, wensen elkaar gelukk en men danst en schreit, al naar de aard van de enkeling. En te denken dat dit nu over ons hele landje zo is, dat ’t uit zal zijn met de angst en de zorgen om wat nog komen zal in Holland, dat daar niet meer gevochten zal worden, dat men spoedig contact met elkaar zal krijgen! Wel zal dat contact voor velen smart en teleurstelling brengen, dat is zeker, maar voorlopig valt het persoonlijke weg voor het grote algemene geluk van herkregen vrijheid.

Deze nacht zal er niet veel geslapen worden in Nederland en ook in Denemarken niet. Morgenochtend om 8.00 uur gaat de overgave officieel in!

Zaterdag 5 mei

Bij ’t wakker worden, na een paar uur slagen, dadelijk een gevoel van lichtheid, anders dan anders, wat is er ook weer? O ja, de oorlog is voor ons voorbij, tenminste als we Nederlands Indië niet meerekenen.

Zo dadelijk om 8.00 uur gaat ’t in. Er komt een plechtig gevoel van binnen. Daar begint de luchtbeschermingssirene te loeien, even een gevoel van grote onbehaaglijkheid maar dan – ’t is het langgerekte signaal van “veilig” dat zich horen laat! Goed gevonden deze bekendmaking van het heuglijke feit. Mocht het toch voor ’t  laatst gehoord zijn, vele mensenlevens lang!

’t Wordt een dag vol feestvertoon, vlaggen, muziek en optochten en niet te vergeten – vol Oranje!

Wie was Janke Terwal?

Janke Terwal (1890-1975) werd geboren in Ferwerderadeel, Friesland. Ze werkte in het academisch ziekenhuis te Groningen totdat ze in 1929 werd benoemd tot directrice van het Gasthuis in Middelburg. Het ziekenhuis was gelegen aan het Noordpoortplein. Daar woonde ze ook. Ze gaf er leiding tot aan haar eervol ontslag in 1947.

Terwal loodste het gasthuis door moeilijke jaren, of zoals nieuwsblad De Nederlander van 17 februari 1947 ter gelegenheid van haar aftreden verwoordde: “De aftredende directrice heeft wel een drukke vermeiende en bewogen periode meegemaakt. Van 1936-1938 werd het oude ziekenhuis afgebroken en door een nieuw gebouw vervangen, terwijl in die tijd de exploitatie normaal doorging. Van 1940-1944 had de bezetter een groot deel van het ziekenhuis in beslag genomen, wat voortdurend met de gebruikelijke plagerijen en onhebbelijkheden gepaard ging.”

Terwal was lid van het hoofdbestuur van de Bond van directrices van ziekenhuizen. Na haar pensioen verhuisde ze naar Amsterdam, de stad waar ze haar opleiding tot verpleegkundige had gevolgd. Ze trouwde enkele maanden later met Adrianus van Holst (1889-1979), bouwkundig opzichter. Tot aan haar overlijden in 1975 bleef ze in Amsterdam wonen.