Het archief van de Koninklijke Maatschappij De Schelde bevat een omvangrijke collectie tekeningen. Alle tekeningen worden beschreven en gedigitaliseerd.
Het archief van de Koninklijke Maatschappij De Schelde bestaat uit drie delen:
- het directie-archief
- de fotocollectie
- het tekeningenarchief.
De afgelopen maanden is de overbrenging van dat laatste archief van het hoofdkantoor van Damen Schelde Naval Shipbuilding naar het Gemeentearchief Vlissingen [nu Zeeuws Archief] voorbereid en in september-oktober 2013 werd alles overgebracht.
Naast een aparte serie tekeningen afkomstig van de machinefabriek en ketelmakerij gaat het hierbij om de tekeningen van de Tekenkamer. Die laatste serie tekeningen was onderverdeeld in: marinescheepsbouw, koopvaardijscheepsbouw en overigen.
De Kon. Mij. De Schelde heeft zich ook bezig gehouden met constructiebouw van bruggen en vliegtuigen. Helaas is van de laatste activiteit slechts een enkele tekening bewaard gebleven. De tekeningen die nu zijn overgebracht naar het gemeentearchief dateren uit de periode 1865-1970.
Raadplegen van tekeningen
De hamvraag voor maritiem-historisch geïnteresseerden is natuurlijk: wat is er bewaard en kan ik dat inzien?
Van de machinefabriek annex ketelmakerij zijn circa 2.400 tekeningen bewaard gebleven. Deze zijn inmiddels allemaal beschreven. De oudste tekeningen dateren van 1876-1877 en betreffen de ketels geleverd voor de Concurrent I en II, gebouwd voor Arie Smit te Slikkerveer en de machine voor de stoomschoener Schelde. Uit de 19e eeuw en begin 20e eeuw zijn relatief veel tekeningen bewaard gebleven. Dat neemt af na de jaren twintig en vanaf de Tweede Wereldoorlog zijn nauwelijks tekeningen bewaard gebleven. Het is de bedoeling om deze bestanden te digitaliseren, te koppelen aan de beschrijvingen en het vervolgens via het internet aan te bieden voor raadpleging. Het streven is om dit medio 2014 te realiseren.
Van de afdeling scheepsbouw zijn een veelvoud aan tekeningen bewaard gebleven, te beginnen vanaf het eerste schip dat er werd gebouwd. Echter van sommige schepen resteren slechts enkele tekeningen en van andere schepen weer honderden.
Er waren in feite twee series, een serie nettekeningen en een serie calques. De serie nettekeningen beslaat zo’n 1.500 tekeningen en is voor 60% beschreven. Naar verwachting is in januari 2014 de gehele serie beschreven. Anders ligt dit bij de calques. Deze bevinden zich deels nog in de originele kokers en deels in zuurvrije dozen. De omvang is vooralsnog moeilijk te bepalen omdat kleine tekeningen vaak ingerold zijn tussen de grote tekeningen. Naar schatting gaat het om meer dan 10.000 tekeningen.
De materiële staat van de calques is deels slecht. Dat heeft meerdere oorzaken. Afgezien van klimatologische invloeden, denk aan vocht, warmte, koude, zijn calques zeker op (relatief korte) termijn gevoelig voor scheuren, of nog erger in stukjes breken. Calques zijn veel gevoeliger dan papier.
Het is een proces dat wij kunnen vertragen maar niet stoppen. Daarnaast zijn er in het verleden geregeld scheuren gerepareerd met behulp van plakband. Dat plakband is inmiddels opgelost en vormt nu een uitstekende lijmlaag tussen de opgerolde tekeningen. Het resultaat laat zich raden. De tekeningen kunnen alleen met gevaar voor (grote) schade worden afgerold. De bewerking van de calques gaat meerdere jaren duren. Dit komt door de hoeveelheid en door de materiële staat. De calques moeten worden beschreven, daarna volgt een eventuele digitalisering en beschikbaarstelling via het internet.
Onderwerpen van de tekeningen
Welke informatie bieden de tekeningen ons?
Dat is heel wisselend. Van pijpleidingen tot schroefbladen, van machines en ketels tot het geëtste glas in de deuren van de eetsalon van een Russisch koopvaardijschip uit de jaren vijftig van de 20e eeuw. Wil je meer weten over de verschillen tussen het meubilair voor de 1e, 2e en 3e klas passagiers en/of het bed waarin de kapitein sliep gelijk was aan dat van de stoker? Op dit soort vragen is straks een antwoord worden gegeven.
Er is dus eigenlijk maar één obstakel, eerst moeten de tekeningen worden beschreven en daar zijn wij hard mee bezig.
Bewaargeschiedenis
De tekeningen waren opgeslagen in drie ruimten en speciaal daarvoor gemaakte kasten. Deze kasten werden in eigen beheer gemaakt op de Timmerfabriek.
Na de overbrenging van alle bewaard gebleven tekeningen naar het gemeentearchief hadden de tekeningenkasten geen nut meer. De tekeningen worden nu grotendeels bewaard in zuurvrije dozen in afwachting van verdere bewerking. Het lot van de kasten was dus de vuilniscontainer.
In overleg echter heeft het gemeentearchief bedacht er goed aan te doen een klein deel te bewaren. Doel was en is zo een beeld te geven hoe de tekeningen vroeger bewaard werden. Bovendien zijn de kasten ook een stukje maritiem-historisch erfgoed. Van de bovenbouw resteert niets meer. Daarvoor is het plafond in de archiefbewaarplaats te laag. Van de onderbouw is een gedeelte bewaard gebleven en opnieuw opgebouwd.
-
Tekeningenkasten scheepsbouw
-
Tekeningenkast als bouwpakket
-
Opnieuw gebouwd in de archiefbewaarplaats en inmiddels deels gevuld met tekeningen
