Nederland viert dit jaar op bescheiden wijze Koningsdag en niet zoals we gewend zijn met een uitbundig Oranjefeest. Dat is het gevolg van de landelijke maatregelen tegen de verspreiding van het coronavirus. Gelukkig heeft het Zeeuws Archief de foto’s nog uit andere tijden. Kijk je mee?
Voor het eerst sinds lange tijd beleven we in 2020 een Koningsdag zonder festivals, kleedjesmarkten, aubades, wielerrondes en al die andere activiteiten die nu zo typisch zijn voor het vieren van de verjaardag van koning Willem-Alexander. Maar hoe werd dé koninklijke verjaardag vroeger gevierd? Wat was er toen kenmerkend aan de feestvreugde?
-
Koninginnedag op het Havenplein in Zierikzee, 1898. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr ZG-12-2
-
Op de trappen van de muziektent op het marktplein van Oosterland, 1923. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr D-500.
Allereerst: de traditie
De traditie van het vieren van Konings- of Koninginnedag stamt uit de 19e eeuw. De troonsbestijging van koningin Wilhelmina in 1898 was de start van de jaarlijkse viering van Koninginnedag, op 31 augustus. Koningin Juliana, jarig op 30 april, volgde haar in 1948 op. Koningin Beatrix koos er bij de troonsopvolging in 1980 voor om die datum te handhaven. Sinds de opvolging door koning Willem-Alexander wordt Koningsdag op zijn verjaardag, 27 april, gevierd.
-
Historische optocht in Middelburg, op Koninginnedag 2 september 1898. Zeeuws Archief, Verzameling Beeld en geluid inv.nr 612
-
Praalwagen oor Koninginnedag op het erf van de boerderij van Bouwman op de Wereld in Nieuwerkerk, 1923. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr NWK-11.
Optochten
Vanaf de eerste koninginnedag in 1898 waren historische optochten een ‘must’. De praalwagens waren een serieuze aangelegenheid en werden consciëntieus opgetuigd door officiële verenigingen, bedrijven en instellingen. Middelburg hield in 1898 een grote, historische optocht en in 1938, bij het 40-jarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina, stond deze nog altijd prominent op het programma.
De ambities van de Middelburgse organisatoren in 1938 waren torenhoog. Zo moest de optocht onder de titel ‘Ons land in den loop der eeuwen’ een beeld geven van “het kostuum, dat in den loop er eeuwen gedragen werd, verbonden met eenige meer of minder gewichtige uitvindingen waarop wij als Nederlanders trots kunnen zijn. […] De optocht geeft derhalve een kort overzicht van 100 jaar vóór Christus tot en met de 20e eeuw”.
-
Optocht in Zierikzee, ter ere van het 40-jarig jubileum van koningin Wilhelmina, 31 augustus 1938. Zeeuws Archief, Zelandia Illustrata P-10120.
-
Wagen met zonnebloemkinderen, tuinlieden en een kabouter, op het Molenwater te Middelburg, 30 augustus 1930. Zeeuws Archief, HTA-A-266XXI.
-
Bloemenkinderen in Middelburg, 30 augustus 1930. Zeeuws Archief, HTA-A-266XVII.
-
Koninginnedag in Wemeldinge, 30 april 1959. Zeeuws Archief, Beeldbank Kapelle inv.nr 21-132.
-
Koninginnedag in Biezelinge, 31 augustus 1945. Zeeuws Archief, Beeldbank Kapelle, inv.nr 20-227.
Voor kinderen was er ook plaats in de optochten, al was het voor hen zo te zien niet altijd een genoegen. In Middelburg in 1938 kwamen de kinderen pas aan het einde van de optocht aan bod. Zij verbeeldden dan ook geen historische gebeurtenis maar een ‘veldbouquet’ of ‘Gulliver in dwergenland’.
Ruimte voor particuliere inbreng kwam er ook, aanvankelijk vooral in wedstrijdvorm zoals het versieren van rijwielen. Tegen het einde van de eeuw was er een einde gekomen aan de populariteit van optochten.
Kinderspelen
Nu sporten kinderen tijdens de Koningsspelen, vroeger werden vooral oer-Hollandse spelletjes gedaan.
-
Paalklimmen in Zonnemaire, 31 augustus 1908. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr Z-0230.
-
Spelletjes in de Nieuwe Haven in Zierikzee, 1930-1940. Foto: P. Ochtman. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr O-262.
Versieringen
Tegenwoordig versieren mensen ook zichzelf, met oranje kleding. Vroeger werd veel werk gemaakt van groenversieringen, van straten, pleinen en huizen. Met versieringen waren ook prijzen te behalen, voor de mooiste fiets of bootje – in het geval van de inundatie in 1945.
-
Optocht met versierde fietsen in Brouwershaven, 31 augustus 1908. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr BRO-1379.
-
Winnaar van de wedstrijd versierde fietsen in Brouwershaven, 31 augustus 1908. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duivenland inv.nr BRO-1378.
-
Versierde fietsen tijdens Koninginnedag te Middelburg, 1898. Zeeuws Archief, HTA P-1094.
-
Versierde boot op de geïnundeerde Kanaalstraat in Oost-Souburg op Koninginnedag in 1945. Zeeuws Archief, Beeldbank Vlissingen inv.nr 45126.
-
Versierde boot op de geïnundeerde Kanaalstraat in Oost-Souburg op Koninginnedag in 1945. Zeeuws Archief, Beeldbank Vlissingen inv.nr 45120.
Kleedjesmarkten
De kleedjes-, rommel- of vrijmarkten zijn een relatief modern verschijnsel en deden hun intrede in jaren zeventig en tachtig van de 20e eeuw.
-
Vrijmarkt aan de Lange Zelke in Vlissingen tijdens Koninginnedag in 1994. Foto: W. Sprong. Zeeuws Archief, Beeldbank Vlissingen inv.nr 8709.
-
Kinderrommelmarkt aan de Beddeweeg/ Maarstraat in Zierikzee, 27 april 2014. Foto: Ruud van der Nat. Zeeuws Archief, Beeldbank Schouwen-Duiveland inv.nr X-3555.
