Levende lading voor Zeeuwse rekening

Miljoenen en miljoenen tot slaaf gemaakte Afrikanen zijn van de 16e tot en met de 19e eeuw naar de koloniën in Noord- en Zuid-Amerika getransporteerd. De slaafgemaakten werden als levende lading vervoerd. Zo lang de gevangenen de Afrikaanse kust bleven zien, hielden zij hoop.

Aflevering 3 van de tv-serie ‘Het Zwarte Verleden van Zeeland’ gaat over het leven aan boord van een slavenschip. De uitzending is 10 juni 2021, om 17.13, 19.13, 21.13 en 23.13 uur op Omroep Zeeland.

De Middelburgse Commercie Compagnie (MCC) legde zich in de 18e eeuw toe op de trans-Atlantische handel in tot slaaf gemaakte Afrikanen. Het schip de Eenigheid was een van de schepen van de MCC. Het maakte vijf reizen, bij drie werden slaafgemaakten verhandeld.

Gestorven van verdriet

Chirurgijn Petrus Couperus hield tijdens de derde reis van het schip de Eenigheid een journaal bij over zijn patiënten. Dat een vrouw zonder aantoonbare reden in 1762 overleed, scheef hij toe aan haar verdriet. “Zij zal een kind hebben gehad, dat aan de kust is gebleven”, noteerde hij.

Tekst geschreven in pen en inkt. — Chirurgijn Petrus Couperus beschreef hoe een vrouw stierf van verdriet. Zeeuws Archief, Archief van de MCC inv.nr 390 volgnr 13.

Overvolle schepen

De kapitein van de derde reis van de Eenigheid kocht 326 mensen aan de kust van West-Afrika. Toen het schip vertrok voor de oversteek over de Atlantisch Oceaan waren er nog 319 mensen in leven. Het ging om mannen, vrouwen, jongens, meisjes en baby’s. Aan de chirurgijn de taak hen in leven te houden. Lees meer over de medische zorg aan boord van het schip de Eenigheid.

Lengtedoorsnede van een schip waarbij onderin het ruim is te zien, daarboven het tussendek, daarboven aan de linkerzijde het achterdek met verblijven voor de officieren. — Lengtedoorsnede van het schip de Eenigheid. Bij vertrek uit Afrika waren er 319 slaafgemaakten 33 bemanningsleden aan boord.

Vrouwen en meisjes werden opgesloten op het achterdek. Mannen en jongens voor de grote mast, op en onder het kuildek. Overdag moesten de gevangenen zoveel mogelijk bovendeks verblijven. Dat was beter voor hun gezondheid. ’s Nachts werden de slaafgemaakten beneden opgesloten op het tussendek.

De schepen van de MCC waren relatief klein. De Eenigheid was bijna 23 meter lang, en het dek was op het breedste punt 7 meter breed. Het tussendek was slechts 1,40 meter hoog. Het is onvoorstelbaar dat meer dan 300 gevangenen en 30 bemanningsleden en vele vaten met drinkwater voor de oversteek aan boord pasten.

Bedrijfsrisico

De slechte omstandigheden aan boord en besmettelijke ziekten als dysenterie zorgden ervoor dat veel gevangenen overleden. Met de beperkte medische kennis en middelen waarover de chirurgijn beschikte, kon hij niet veel betekenen. De directeuren van de MCC zullen het verlies van mensenlevens hebben gezien als een bedrijfsrisico.

In aflevering 3 vertelt Hannie Kool, directeur van het Zeeuws Archief, over de helse omstandigheden aan boord van een slavenschip.