Dijkdoorbraak uit 1682 in expositie te Westkapelle

Vrijwilliger Lou Huibregtsen deed onderzoek in de kerkelijke archieven in het Zeeuws Archief en vond berichten uit een ver verleden. Zoals de dijkdoorbraak uit 1682 die kerkgang onmogelijk maakte. Zijn vondsten zijn tot en met 12 april 2019 te zien in museum Polderhuis in Westkapelle in de expositie Westkapelle en haar kerken, toen en nu.

Het avondmaal op 1 februari 1682 moest worden overgeslagen, zo notuleerde de predikant omdat “het den Almaghtighen nae Sijne Reghtveerdige Heijligheijt en Heijlige Reghtveerdigheijt onse plaetse seer ellendigh en droevigh om onser sonden wille heeft gelieven te besoecken”. Wat was er gebeurd?

Er was 26 januari “een extraordinaire groote en hooge vloet” gekomen. Het water was “op veele plaetsen over den dijck met groote craght en ongeloofelijcke meenighte overgelooppen”. Bovendien was “de zuijtzijde van den dijck doorgebroocken ende een groot gedeelte van den duijne was weghgespoelt”. Door het gat kwam het water binnen “soodat alles soo ver men conde sien als een blancke zee stont”. De inwoners van Westkapelle werkten dagenlang met man en macht “tot stoppinge van het doorgelooppen gat des dijx”.

Lou Huibregtsen, vrijwilliger bij het Zeeuws Archief én vrijwilliger bij museum het Polderhuis in Westkapelle, maakte van de tekst een transcriptie en een hertaling.

Volgens het naslagwerk Hedendaagsche historie, of tegenwoordige staat der volkeren uit 1753 brak de dijk aan de zuidzijde van Westkapelle door, “aan deszelfs einde, daar een laagte in den duin was, en maakte een gat van omtrent twintig roeden breed; doch het was voor de vyfden vloed reeds toegedamd”. Een roede is een lengtemaat die op Walcheren 3,6 meter meet (bron: Meertens Instituut). Het gat was dus zo’n 72 meter breed.

Stormvloed

Westkapelle was niet de enige plaats met stormschade. Grote delen van Vlaanderen, Zeeland en Holland werden getroffen door het noodweer dat 26 januari 1682 begon met een vervaarlijke storm en met veel wind, regen en sneeuw enkele dagen duurde. Die maandag veroorzaakte het stormweer een stormvloed die vooral het zuidwesten van het land schade toebracht. Bij een stormvloed wordt zeewater opgestuwd door stormwinden.

De kust van Vlaanderen werd ernstig getroffen evenals het westelijk deel van Zeeuws-Vlaanderen. In Sluis stond het water tot op de Markt en er verdronken mensen en vee. Op Walcheren brak de zeedijk bij Westkapelle, maar ook in Middelburg stond het water – door de Arne, een zeehaven – hoog; de kaaien stonden tot kniehoog blank. In de pakhuizen gingen zout en suiker verloren. In Veere werd vis gevangen in de kerk. Er verdronken 30 mensen. Van de stormvloed getuigen nu nog vloedmerken (steen met een groef) in de Stadsschuur in Middelburg en het Visafslagershuisje aan de Turfkade te Goes. (bron: Buisman, J., Duizend jaar weer, wind en water om de lage landen, deel 5: 1675-1750 (Franeker 2006).

Bijzondere vondst

Het dichten van de dijk in Westkapelle duurde enkele dagen. Daarbij werd een bijzondere kan gevonden. Deze is te zien in de expositie in museum Polderhuis Westkapelle.

Het gaat om een steengoed kan met tinnen deksel, een zogenaamde Humpe, 33 cm hoog, gedateerd 1588, mogelijk gemaakt in Raeren of het Westerwald. Waarschijnlijk is de kan besteld voor een huwelijk en is daarom voorzien van een alliantiewapen en de tekst: Philips Lomoeijt. D.Z) W.H. end Iocheillna buck, sin husfray 1588.

Bezoek de expositie

De dijkdoorbraak van 1682 is maar één van de onderwerpen die Lou Huibregtsen aantrof in de kerkenraadsnotulen. Voor de expositie in museum Polderhuis maakte hij ook bijdragen over de nieuwe psalmberijming in 1774 en de brand in de kerk in de nacht van 14 op 15 maart 1831.

Westkapelle en haar kerken, toen en nu
Expositie te zien tot en met 12 april 2019
Museum Polderhuis Westkapelle