Op zaterdag 2 november 2024 organiseert het Zeeuws Archief de jaarlijkse Open Dag. In het herdenkingsjaar waarin we tachtig jaar vrijheid vieren, staat de Open Dag volledig in het teken van de bevrijding van Zeeland.
Na de bevrijding ligt Zeeland in puin. Burgers zijn getraumatiseerd, de rollen tussen goed en fout zijn plots omgedraaid. Tegelijkertijd wordt Zeeland weer opgebouwd en worden er plannen gemaakt die het Zeeland van vandaag de dag vormgegeven hebben. Tijdens deze dag krijg je de kans om in de ondergrondse depots van het Zeeuws Archief een kijkje te nemen. Daarnaast zijn er boeiende lezingen en rondleidingen door de binnenstad van Middelburg. De dag sluit traditiegetrouw af met de Vriendenlezing.
Zaterdag 2 november 2024, 10.00-16.00 uur.
Programma Open Dag
De bevrijding van Zeeland was een groot feest. Maar dat betekende niet meteen dat het leven verbeterde. Lange tijd was er schaarste aan zo goed als alles. Kleding, voedsel en huisvesting waren niet voorhanden en een groot deel van Zeeland was geïnundeerd. De Tweede Wereldoorlog had zijn sporen achtergelaten en Zeeland moest opnieuw opgebouwd worden. Vandaag is een unieke kans om een kijkje te nemen in de ondergrondse depots, onder leiding van een archiefmedewerker. Je leert alles over de periode rondom de bevrijding aan de hand van originele archiefstukken.
- Rondleiding met gids door de depots.
- Duur: ca. 45 minuten
- Vertrek ieder half uur van 10.30-15.00 uur. Verzamelen voor de tentoonstellingsruimte.
Op 17 mei 1940 werd Middelburg gebombardeerd. De stad lag volledig in puin. Loop onder leiding van een archiefdocent mee door het centrum van Middelburg. Je leert alles over de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Middelburg kon door de verwoesting aangepast worden aan de moderne eisen – volgens de toenmalige burgemeester zelfs ‘mooier dan het is geweest’. Het zou tot het begin van de jaren zeventig duren voordat de wederopbouw voltooid was.
- Stadswandeling door Middelburg, onder leiding van een gids
- Duur: ca. 45 minuten
- Start om 11.00 uur, 12.00 uur en 14.00 uur. Verzamelen voor de ingang van het Zeeuws Archief.
Niet voor iedereen was de periode direct na afloop van de oorlog er een van bevrijding. Personen die Duitsgezind waren of van wie men dacht dat ze ‘fout’ waren geweest, werden hard aangepakt. Sommige meisjes en vrouwen werden kaal geschoren en (vermeende) collaborateurs werden door speciale tribunalen beoordeeld op hun daden. Lo van Driel gaat in zijn lezing uitgebreid in op deze na-oorlogse ontwikkelingen.
- Zeeuws Archief, studiezaal, 10.30 en 13.00 uur
Tijdens de Duitse bezetting werden veel bestuurders vervangen door NSB-bestuurders. Onderzoekers Charlotte Dommerholt en Lieke Speerstra van de Radboud Universiteit Nijmegen onderzochten in de archieven van het Zeeuws Archief hoe bestuurders in Zeeland omgingen met collaboratie en op welke manier zij na de oorlog berecht werden.
In deze lezing krijg je ook een kijkje in de keuken van de historicus. Want hoe onderzoek je de beslissingen van bestuurders tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog? Aan de hand van sprekende voorbeelden en historische documenten ontdek je de dilemma’s van bestuurders in oorlogstijd.
- Zeeuws Archief, studiezaal, 11.45 en 14.15 uur
Bovenop de duinen in Valkenisse staat een groot betonnen kruis. Het werd geplaatst ter herinnering aan zes gefusilleerde mannen in september 1944. Colin Bal besloot het zwaar vervallen kruis te vervangen. Bekijk de documentaire van de Zeeuwse Documentaire Stichting over het verhaal van de vermoorde mannen en hoe dit verhaal nog altijd invloed heeft – inclusief een inleiding door Klaas van de Ketterij, een van de makers.
- Auditorium, 10.30 en 11.45 uur
- Het Kruis in de Duinen (2021). Zeeuwse Documentaire Stichting.
Iedere Nederlander kent wél de naam van Hannie Schaft, maar die van Truus van Lier is relatief onbekend. Jessica van Geel ontrukte haar uit de vergetelheid en schreef een biografie over haar. Hierbij deed ze grondig historisch onderzoek. Dat resulteerde in een minutieuze reconstructie van het leven van deze verzetsvrouw. Een jonge vrouw die haar leven gaf in de hoop het goede te doen.
Jessica van Geel (1973) is schrijver, historicus en journalist. Ze schreef eerder het boek I love you, Rietveld over de liefde tussen architect Gerrit Rietveld en Truus Schröder. In 2022 publiceerde Van Geel de biografie over Truus van Lier, de eerste Nederlandse vrouw die vanwege haar verzet gefusilleerd is. Met dit boek was Van Geel genomineerd voor zowel de Brusseprijs als de Kleio Klasseprijs 2023.
De Vriendenlezing is afsluiting van de open dag van het Zeeuws Archief. De open dag is gratis toegankelijk. De Vriendenlezing vindt plaats in de Sint Augustinuskerk (Zuidsingel 70, Middelburg), zaterdag 2 november 2024, 16.00 uur.
Binnen het strategisch belangrijke Vlissingen hadden de Duitse troepen tijdens de Tweede Wereldoorlog twee hospitaalcomplexen ingericht. Eén bij het huidige ADRZ en één in het havengebied aan de Prins Hendrikweg. Van dit laatste complex onderzochten de WAD en Stichting Bunkerbehoud in september 2023 de laatste twee overgebleven bunkers. Ze troffen er een indrukwekkende tijdscapsule aan uit de laatste dagen van de bezetting die ze op de Open Dag graag aan de bezoekers presenteren.
- Studiezaal, doorlopend
Een jaarlijks terugkerend fenomeen is de boekenmarkt. Ieder jaar verkopen we de mooiste exemplaren. Dit jaar hebben we nóg meer boeken in de aanbieding dan ooit.
- Archiefcafé, doorlopend
Dankzij een bijdrage van de Vrienden van het Zeeuws Archief heeft het Zeeuws Archief twee onderzoek beurzen, fellowships, beschikbaar kunnen stellen.
Uit diverse aanmeldingen met mooie onderzoeksvoorstellen zijn Ina-Maria Duynhouwer en Shannon van Essen gekozen. Shannon komt vertellen over haar onderzoek. Zij wil graag de verborgen verhalen over ‘Vrouwen in het verzet in Zeeland’ naar boven halen. Zij zal naast onderzoek in bijvoorbeeld politiearchieven of familiearchieven ook in gesprek gaan met personen die nog kunnen vertellen uit die tijd.
- Auditorium, 13.00 uur
Van wie ben jij er eentje? De vrijwilligers van het Genealogisch Centrum Zeeland en de Nederlandse Genealogische Vereniging helpen je graag verder bij je familieonderzoek
- Vooronder, doorlopend
Door bombardementen, beschietingen en de inundatie werden tijdens de Tweede Wereldoorlog veel boerderijen verwoest. De wederopbouw van de boerderij kostte soms vele jaren en daarom werden er tijdelijk noodboerderijen gebouwd, op Walcheren 193 noodwoningen en 144 noodstallen. Een kleine expositie geeft uitleg over de noodboerderijen.
- Vooronder, doorlopend
Bouwtekeningen zijn één van de meest opgevraagde documenten in de studiezaal. Mensen willen iets van hun huis weten, bijvoorbeeld bij een verbouwing of bij het doen van onderzoek. Studiezaalmedewerkers zijn daarbij graag van dienst, en vertellen ook dat de nummering van huizen vroeger wel eens anders kon zijn dan dat het nu is.
Studiezaalmedewerkers laten zien welk soort documenten horen bij het doen van onderzoek naar een huis. En vertellen ook waar ze je in de studiezaal zoal nog meer mee van dienst kunnen zijn.
- Studiezaal, doorlopend
De vrijwilligers van de Werkgroep Paleografie in Zeeland laten zien hoe je oude teksten kunt lezen. Op de ‘klassieke’ manier én met moderne technieken zoals Transkribus.
- Domineeswoning, doorlopend
De expositie Ooggetuigen van de slavenhandel die momenteel in het Zeeuws Archief tijdens openingsuren te zien is, is vandaag ook geopend. De expositie gaat over mensenhandel. De Middelburgse Commercie Compagnie (MCC) verscheepte in de achttiende eeuw ruim 31.000 mensen tussen West-Afrika en West-Indië. Hoe ging het er aan toe tijdens zo’n reis? Deze expositie vertelt, aan de hand van archiefstukken, het verhaal door de ogen van mensen die er zelf bij waren.
- expositieruimte, doorlopend