Vanaf maandag 11 december is de expositie ‘Menasse ben Israel, zijn leven en werken. Lissabon 1604 – Middelburg 1657’ te zien in het Zeeuws Archief. De expositie is georganiseerd door de Stichting Synagoge Middelburg in samenwerking met het Zeeuws Archief.
In 2007 is het 350 jaar geleden dat Menasse ben Israel in Middelburg overleed. Hij is de bekendste en beroemdste Nederlandse rabbijn, maar weinig Zeeuwen weten iets van hem. Reden temeer om een tentoonstelling aan hem te wijden.
Menasse ben Israel werd geboren in Lissabon in 1604. Op tienjarige leeftijd kwam hij met zijn familie naar Amsterdam, op de vlucht voor de inquisitie die Spaanse en Portugese Joden vervolgde. Menasse studeerde voor rabbijn en gaf les op een Jesjiewe, een godsdienstige onderwijsinstelling. Daarnaast richtte hij een drukkerij op, waar veel Joodse boeken – in het Spaans – en Hebreeuwse boeken werden gedrukt.
Menasse onderhield nauwe contacten met enkele christen-humanisten zoals Barlaeus, Vossius en Hugo de Groot. Het meest bekend werd hij vanwege zijn contacten met Oliver Cromwell, de Engelse Lord Protector, bij wie hij de toelating van Joden in Engeland bepleitte. Menasse wordt dan ook beschouwd als de ‘Founding Father’ van het Britse en Amerikaanse Jodendom.
Op de terugweg van Londen naar Amsterdam stierf Menasse in Middelburg. Daar had hij net zijn zoon Samuel, die in Londen was overleden, begraven op de Portugees-Joodse begraafplaats aan de Jodengang. Menasse ben Israel logeerde in Middelburg bij zijn zwager en overleed hier in november 1657. Hij werd begraven op de Portugees-Joodse begraafplaats in Ouderkerk aan de Amstel.
De expositie geeft een beeld van Menasse als rabbijn, diplomaat en auteur-uitgever. Hij heeft ongeveer tachtig boekwerken uitgegeven. Eén boek van Menasse, Piedra Gloriosa, werd door Rembrandt van enkele etsen voorzien. Van deze geïllustreerde versie zijn nog maar vier exemplaren bekend. Eén ervan is in de expositie te bewonderen.
Het NCRV-programma Wonderlijke Wegen van 16 december 2006 (aflevering 9) besteedde uitgebreid aandacht aan het leven en de werken van Menasse ben Israel.