Oorlog in Zeeland - Het Dagboek van J. Terwal

“Oorlog!”, schrijft Janke Terwal, directrice van het Gasthuis in Middelburg, vrijdag 10 mei 1940 in haar dagboek. Terwal vertelt uitgebreid over het reilen en zeilen van het Gasthuis tijdens het begin en het einde van de Tweede Wereldoorlog in Zeeland. Haar dagboek is nu ook online te lezen.

Terwal doet uitgebreid verslag van de chaotische dagen op Walcheren nadat het Duitse leger Nederland is binnengevallen. In het Gasthuis aan het Noordpoortplein in Middelburg bereidt het personeel zich zo goed en kwaad als het gaat voor op de dingen die komen gaan. “De Militaire Staf onder commando van Dr Koch neemt allerlei militaire maatregelen, een Roode Kruiscolonne komt, zusters en R. Kr. menschen vullen zandzakken.”

De eerste slachtoffers worden zondag 13 mei binnengebracht, onder andere een gezin uit Nieuw- en St. Joosland. “Het vrouwtje gaat na een paar uren alleen naar huis, dat verwoest is, man en dochtertje zijn dan al overleden”, schrijft de directrice. “Ook een spion ? [waarschijnlijk een Franse soldaat, red.], die op straat is neergeschoten, wordt stervende binnen gebracht.”

De angst en verwarring worden steeds groter, vooral als Nederland zich 14 mei heeft overgegeven met uitzondering van Zeeland waar Franse en Nederlandse troepen doorvechten. “Zeeland is van alles afgesloten”, schrijft de Terwal wanhopig. “Wij kunnen het nog niet gelooven. […] Vergeet men ons hier, zitten wij op onze eilanden gevangen? […] Komen de Duitschers?”

Woensdag 15 mei klinkt weer het luchtalarm, de omgeving van het station wordt gebombardeerd en er vallen opnieuw burgerslachtoffers. “Het wordt benauwend op Walcheren dat door moet vechten. We zitten in de val, het eiland loopt vol met Franschen die van Breskens over de Schelde in Vlissingen aankomen en Zeeland bezetten”. ‘s Middags wordt het Gasthuispersoneel geëvacueerd naar Zeeuws-Vlaanderen. Met een boot, waaruit juist Franse soldaten zijn ontscheept, gaat de risicovolle tocht naar Breskens en vandaar naar Oostburg.

Vrijdagavond 17 mei krijgen de directrice en de zusters het nieuws over de verwoesting van Middelburg te horen. Een ‘droeve en verslagen troep vluchtingen’ vraagt dan onderdak in de school waar het Gasthuispersoneel is ondergebracht. “Het blijken de loodsen te zijn uit Vlissingen. Ze zijn daar de haven met de brandende gebouwen en olietanks ontvlucht, met hun eigen scheepjes de gevaarlijke Schelde overgetrokken. […] De verhalen die wij krijgen zijn danig verward. Middelburg is plat gebombardeerd vertellen ze, en brandt aan alle kanten. […] Walcheren schijnt zich overgegeven te hebben. Het wordt mij even te machtig, wat een ellende en ontreddering; wat blijft er over van ons mooie eiland?”

Het dagboek van Janke Terwal online

• Vrijdag 10 mei t/m woensdag 29 mei 1940 over het uitbreken van de oorlog, de evacuatie van het gasthuispersoneel naar Zeeuws Vlaanderen en de terugkomst in Middelburg. (klik op de afbeelding om de pdf te openen)
• Vrijdag 8 september 1944 t/m 17 oktober 1944 over de gebeurtenissen na Dolle Dinsdag, de evacuaties, de inundatie.
• Woensdag 18 oktober 1944 t/m 28 januari 1945 over de inundatie, de landing van de geallieerden, de bevrijding van Walcheren.
• Vrijdag 4 en zaterdag 5 mei 1945 over de bevrijding van Nederland.

Meer lezen

Zuster J.P.M. Janssens, één van de medewerkers van Janke Terwal, hield ook een dagboek bij. Dat dagboek is gepubliceerd en opgenomen in de bibliotheek van het Zeeuws Archief en in de Zeeuwse Bibliotheek: Dagboek van een verpleegster van het Gasthuis te Middelburg, 5 september 1944-25 mei 1945, door J.P.M. Janssens, uitgegeven door H.J. Vader (Middelburg 1993).